Valse wolfspin wint snel terrein: 'Dat beest is een topverspreider'

In het zuiden van het land en in stedelijk gebied komt de valse wolfspin nog altijd het meest voor, omdat het daar vaak net wat warmer en behaaglijker voor hem is. "Maar hij rukt ook op naar andere delen", voorspelt Van Helsdingen. "Hij gaat zich nog wel gelijkmatiger verspreiden over het land, vermoed ik. Hij kan best weleens net zo algemeen worden als de kruisspin."

Tussen de groente

De eerste meldingen van het diertje in ons land kwamen al in 2007, vertelt bioloog Jinze Noordijk. "Er zat er eentje tussen de groente in een supermarkt. Het is een spinnensoort uit het zuiden van Europa, die duidelijk via transporten is aangevoerd en hier nu goed kan overleven."

Wen er maar aan. Want verdwijnen doet de wolfspin niet meer. En dat heeft alles te maken met klimaatverandering. "Hij vriest 's winters niet meer dood. Als het hier al vriest, is dat maar kort. Sommige exemplaren vriezen dan dood. De meer resistente soortgenoten overleven. Die resistentie geven zij dan via de genen weer door aan hun nageslacht. Uiteindelijk heb je hier dan allemaal valse wolfspinnen die bij lagere temperaturen overleven", vertelt Van Helsdingen. 

Als je 's nachts door je huis loopt, heb je de grootste kans om hem tegen te komen, zegt Van Helsdingen. "Overdag zit ie vaak wat meer verscholen, achter een kast of schilderij bijvoorbeeld. Hij kan dan wel ineens tevoorschijn komen als je hem stoort, bijvoorbeeld tijdens het schoonmaken."

Hij eet je niet op

Van Helsdingen, zelf liefhebber, snapt de angst voor spinnen wel. "Spinnen hebben iets creepy-achtigs. Ze maken geen geluid en ineens rennen of zitten ze ergens. En omdat ze giftig zijn, hebben ze een slechte naam. Als je bijvoorbeeld kleine kinderen hebt rondkruipen, snap ik best dat je 'm zo snel mogelijk wegwerkt als je 'm ziet."

Maar al te veel poeha hoef je er ook weer niet om te maken: "De valse wolfspin is voor Nederlandse begrippen wat aan de forse kant, maar hij is echt niet zo ontzettend groot. Kopstuk en achterlijf samen zijn een centimeter of twee. Met poten erbij is ie zo'n drie centimeter, afhankelijk van hoe hij ze houdt natuurlijk." Maar zelfs de deskundige erkent: "Op foto's maakt ie wel een forse indruk ja."

Goed nieuws: hij eet je echt niet op. Spinnenexpert Lars Vermeeren van dierenpark De Oliemeulen in Tilburg: "Het zijn echte insecteneters: krekels, sprinkhanen, pissenbedden."

Op de website waarneming.nl kunnen mensen een melding doen als ze een valse wolfspin denken te hebben gezien. Sinds 1 januari van dit jaar gebeurde dat 1060 keer. In het hele jaar 2021 kwamen er 331 meldingen binnen.

Van Helsdingen: "Dat schetst wel een vertekend beeld hoor. Mensen denken dan: hé, da's een grote, die heb ik nog nooit eerder gezien. En die melden dat dan. Als de nieuwigheid er wat meer vanaf is, wordt hij waarschijnlijk weer minder gerapporteerd."

Daar staat tegenover: maar een heel klein deel van de spinnen die rondkruipen wordt gemeld. 

Valse wolfspin? Vals alarm!

Waarneming.nl laat weten dat tot nu toe dit hele jaar zo'n 381 meldingen zijn gedaan waarvan daadwerkelijk door een expert is vastgesteld dat het om een valse wolfspin gaat. Daar komen er in november in december ongetwijfeld nog enkele tientallen bij. 

Spinnenkenner Lars Vermeeren van dierenpark De Oliemeulen in Tilburg zegt daarover: "Wij hebben de afgelopen tijd tientallen telefoontjes binnengekregen van mensen die zeggen: help, er zit een wolfspin in m'n huis. Dan vragen we hen om een foto op te sturen en blijkt het in de helft van de gevallen toch een gewone huisspin te zijn. Dat komt ook vooral doordat er nu veel aandacht voor is."

Neemt niet weg dat alle experts het erover eens zijn: de Hollandse tak van de valse wolfspinfamilie is de afgelopen jaren hard gegroeid.

Hoe gevaarlijk is hij echt?

"Spinnen zijn niet agressief, maar defensief", vertelt Lars Vermeeren. "Ze willen het liefste van ons weg. Alleen als ze geen kant op kunnen, dan bijten ze je misschien." Hun tandjes zijn klein, maar wel net groot genoeg om door een mensenhuid te komen. "Van de beet zelf voel je weinig. En het gif is niet heel sterk, vergelijkbaar met een wespensteek."

Van Helsdingen voegt toe: "Ik ken twee gevallen van mensen die gebeten zijn. Die hadden alleen wat pijn en een rode plek. Maar je moet 'm toch maar nooit met de blote hand oppakken. Ook omdat je niet weet of je er bijvoorbeeld allergisch op reageert."

Wat je ermee moet doen, als het moment zich aandient dat ie inderdaad door je huiskamer rent? Gewoon ouderwets: al je moed verzamelen, glas eroverheen zetten en een papiertje eronder schuiven, en hoppakee naar buiten ermee. Van Helsdingen: "Ik hoor vaak dat de stofzuiger erbij wordt gepakt. Maar daar kan hij ook weer uitkruipen zodra je het apparaat uitzet. Trouwens, ik zal in het geheim maar vertellen dat als je 'm buiten zet, hij morgen misschien ook wel weer gewoon binnen zit."

Zwarte weduwe

Belangrijke vraag: komen er nog andere soorten deze kant op? Formaatje valse wolfspin of groter, en misschien zelfs wel gevaarlijker? Van Helsdingen: "Andere soorten komen heel waarschijnlijk wel deze kant op. We zijn een actief land, met veel transporten en vakantiegangers om mee te liften."

Incidenteel wordt hier de Zuid-Europese verwant van de zwarte weduwe gespot, vertelt de kenner. "Daarvan is het gif wat sterker dan van de valse wolfspin. Vergelijk het met een iets heftigere wespensteek: je zult er wat meer last van hebben. Maar ook zeker niet levensbedreigend. Hele gevaarlijke soorten zijn nergens gevestigd in Zuid-Europa."

De zwarte weduwe, oorspronkelijk uit Noord-Amerika, kan wel mensen doden. Maar de kans dat je sterft aan een beet is heel klein. "Heel soms duikt er in Nederland eentje op die met een transport is meegekomen. Dan gaan alle alarmbellen rinkelen. Hij heeft rode vlekken, een echte waarschuwingskleur. Zie je een opvallende spin en vertrouw je het echt niet, zet er dan een glas overheen, maak een foto en laat een kenner kijken voor je 'm zomaar buiten zet."

Spinnenbaby's maken

Maar wacht even, zo kwam die valse wolfspin toch ook hier binnen, via transporten? Kan de zwarte weduwe zich hier dan ook niet vestigen als het bij ons  steeds warmer wordt? "Nou, als eenling kan ie natuurlijk niet verder. Een mannetje zal toch een vrouwtje moeten vinden om zich voort te planten. En om zich echt te vestigen, moet ie dan ook nog tegen de schommelende temperatuur hier kunnen, net als tegen vochttekorten. In theorie kan het. Maar hoe groot de kans is dat het ooit gebeurt? Sorry, dat laat zich niet voorspellen."

Vooralsnog lijken deze Noord-Amerikaans exemplaren alleen te overleven in (sub)tropische oorden.