Politie en OM misten veel aanwijzingen voor moord Wiersum en Peter R. de Vries

Dat staat in het concept-rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) dat in handen is van RTL Nieuws. "Relevante signalen hebben niet altijd hun weg gevonden."

Het nieuws in het kort

Na de moord op Peter R. de Vries is de OVV ingeschakeld om uit te zoeken hoe het kan dat de drie mannen de dood vonden terwijl zij op dat moment allemaal in beeld waren van het stelsel Bewaken & Beveiligen. De nieuwe feiten:

• Op de dag dat de verklaringen van kroongetuige Nabil B. gedeeld werden met advocaten uit het Marengo-proces, stond een lid van Taghi's bende op de stoep bij familie van B. om te eisen dat hij zijn verklaringen zou intrekken.
• De politie had voor de presentatie van de kroongetuige nog geen dreigingsinschatting gemaakt voor zijn familie. Hiertoe was wel verzocht, maar de politie 'stelde daar op dat moment geen capaciteit voor te hebben'.
• De Amsterdamse recherche heeft nog aangeboden om familieleden van de kroongetuige in de hoofdstad te beveiligen. "Het antwoord was dat dit niet hoefde te gebeuren."
• In aanloop naar de moord op Derk Wiersum werd het aantal politiesurveillances rond zijn woning verlaagd van 1x per uur naar 6x per etmaal.
• Een beveiliger van de garage waar Peter R. de Vries parkeerde als hij te gast was bij Boulevard, waarschuwde voor een man met 'opvallende tatoeages' die De Vries volgde. De politie bekeek de beelden, maar zag de man niet. Na de dood van De Vries bleek dat deze verdachte man wél zichtbaar was op die beelden.

De OVV beschrijft hoe met name de beveiligings- en informatietak van de politie, verantwoordelijk voor het maken van dreigingsanalyses, doof was voor waarschuwingen voor het geweld van de Taghi-bende. Het rapport vormt ook een bevestiging van wat de familie van Nabil B. al jaren zegt: hun waarschuwingen voor wraak van Taghi zijn niet serieus genomen.

Daarnaast werden cruciale aanwijzingen van andere afdelingen binnen de politie niet op tijd gezien door de beambten die verantwoordelijk zijn voor het stelsel Bewaken & Beveiligen.

'Vernietigend oordeel'

Het Openbaar Ministerie liet vooral steken vallen in aanloop naar de aanslag op Peter R. de Vries. De slechte relatie tussen De Vries en het OM stond zijn bescherming in de weg, concludeert de Onderzoeksraad.

Misdaadverslaggever Koen Voskuil noemt het oordeel van de Onderzoeksraad voor Veiligheid vernietigend. "Het stelsel van Bewaken en Beveiligen functioneerde niet en daardoor zijn cruciale aanwijzingen voor de moord op deze drie mannen gemist", zegt Voskuil. "De verantwoordelijkheid voor de bewaking van bedreigde personen in Nederland was totaal versnipperd en daar hebben de aanslagplegers van geprofiteerd."

Liquidaties Marengo-proces

In het Marengo-proces staan 17 mensen uit een misdaadbende terecht die vermoedelijk geleid wordt door Ridouan Taghi. Kroongetuige Nabil B. heeft een cruciale rol in het proces, daarom worden tientallen personen uit zijn omgeving beschermd door de overheid. Desondanks zijn drie van hen vermoord:

• Broer Reduan werd op 29 maart 2018 in zijn bedrijfspand in Amsterdam Noord doodgeschoten. Shurandy S. is hiervoor veroordeeld tot 28 jaar celstraf
• Advocaat Derk Wiersum werd op 18 september 2019 voor zijn woning in Amsterdam Zuid doodgeschoten. Giërmo B. en Moreno B. zijn hiervoor veroodeeld tot 30 jaar celstraf
• Vertrouwenspersoon en misdaadverslaggever Peter R. de Vries werd op 6 juli 2021 in de Lange Leidsedwarsstraat neergeschoten. Hij overleed op 15 juli aan zijn verwondingen. Tegen hoofdverdachten Delano G. en Kamil E. is levenslang geëist.

Informatie-uitwisseling moeizaam

De Onderzoeksraad voor Veiligheid kreeg als taak om te onderzoeken wat er mis is gegaan bij het stelsel Bewaken & Beveiligen, dat de bescherming van deze mensen moest organiseren. 

Het rapport van de OVV beschrijft gedetailleerd welke contacten er waren tussen veiligheidsbeambten van verschillende oveheidsdiensten en de drie mannen in aanloop naar hun dood. Dit laat verschillende systeemfouten zien.

Bijvoorbeeld dat de informatiedienst van de politie (DRIO) alleen 'verifieerbare informatie' accepteerde voor een hoger beveiligingsniveau van betrokkenen rondom het Marengo-proces. 'Zachte' informatie, zoals waarschuwingen van familie van Nabil B. dat de bende van Taghi hen thuis bezocht en dat advocaat Wiersum werd geobserveerd, leidde niet tot betere beveiliging.

Zelfs cruciale aanwijzingen vanuit de recherche bleven buiten beeld van de teams die de dreigingsanalyes maakten. "Dit is het gevolg van silo’s binnen de politie (…) waardoor uitwisseling van informatie tussen politieonderdelen niet of moeizaam tot stand komt." Met 'silo's' wordt verkokering bedoeld, eenheden die met hetzelfde onderwerp bezig zijn maar dit onderling niet van elkaar weten.

Kroongetuige Marengo-proces

Op 23 maart 2018 werd Nabil B. gepresenteerd als kroongetuige. Uit verdriet om de dood van een vriend en in ruil voor strafvermindering besloot hij om openheid van zaken te geven over de bende van Ridouan Taghi.

Zijn eigen veiligheid en die van zijn ex-partner en hun kind werd goed geregeld door het Team Getuigenbescherming. Maar het gevaar voor de rest van de familie van de kroongetuige werd veel te laag ingeschat.

Analisten van de informatiedienst van de politie Midden-Nederland vonden de signalen die de familie inbracht niet concreet genoeg. Dat komt omdat er teveel geleund wordt op concrete aanwijzingen voor gevaar en te weinig op potentiële risico's. "Actief op zoek gaan naar onderbouwing van voorstelbare dreiging vond nauwelijks plaats", concludeert de OVV.

Criminelen op de stoep

Al snel werd duidelijk hoe zeer het gevaar voor de familie was onderschat. Op de dag dat de belastende verklaringen van Nabil B. gedeeld waren met de advocaten uit het Marengo-proces stond er bij één familielid van de kroongetuige in Utrecht al iemand van de bende van Taghi op de stoep die eiste dat de verklaringen moesten worden ingetrokken.

Na de bekendmaking, die veel media-aandacht genereerde, vroegen de broers van B. om persoonsbeveiliging, maar volgens de politie Midden-Nederland kwamen zij daarvoor niet in aanmerking. Wrang is dat de Amsterdamse recherche na de presentatie nog heeft geïnformeerd of familieleden van Nabil B. in de hoofdstad bescherming nodig hadden, maar dat was volgens de politie Midden-Nederland niet nodig, aldus het OVV-rapport.

Er was wel een plan om duidelijk zichtbare politiecamera’s te plaatsen in de straat van het bedrijf van broer Reduan in Amsterdam Noord. Maar die maatregel kwam te laat. In de ochtend van 29 maart 2018 werd de broer van de kroongetuige vermoord in zijn bedrijfspand, door een schutter die zich voordeed als sollicitant.

Minder politie

Na de dood van Reduan kwam er strenge beveiliging voor de familie, maar voor de advocaten was de bewaking minder verregaand. Na de eerste schok bestond bij zowel Derk Wiersum als de veiligheidsdiensten het idee dat advocaten vervangbaar zijn en daarom geen logisch doelwit vormen van een criminele organisatie. "Een niet getoetste aanname", oordeelt de OVV.

Toen de eerste alertheid was weggeëbd, werd de dreigingsinschatting voor Wiersum in de zomer van 2018 zelfs twee niveaus verlaagd. Hierdoor kwam hij niet in aanmerking voor veiligheidsmaatregelen binnen het stelsel Bewaken & Beveiligen. Wel besloot het Openbaar Ministerie om de woning van Wiersum te laten beveiligen. De politie trok zich terug. Sinds de moord op Redouan reed er elk uur een politieauto door de straat van Wiersum, maar dat werd in de zomer van 2018 teruggebracht naar zes keer per dag.

In het voorjaar van 2019 waarschuwden de advocaten van de kroongetuige dat zij zich zorgen maakten over hun veiligheid, vanwege bedreigingen aan het adres van Peter R. de Vries die aantrad als vertrouwenspersoon. Ook de familie van de kroongetuige waarschuwde in deze periode dat de advocaten werden geobserveerd, maar met deze signalen werd niets gedaan.

Cruciale fout

Essentiële dreigingsinformatie waar de politie wel over beschikte werd over het hoofd gezien. In de zomer van 2019 was in politiesysteem Summ-IT geregistreerd dat een verdachte Renault Megane met valse kentekens van de bende van Taghi regelmatig rondjes had gereden in de buurt van het huis van Wiersum in de Amsterdamse wijk Buitenveldert. Maar de politiemensen die de dreigingsanalyses opstellen, hadden geen beschikking over Summ-IT en zagen dus niet dat het huis van Wiersum in de weken voor zijn dood in de gaten werd gehouden door leden van de Taghi-bende.

Op 18 september 2019 werd Derk Wiersum vlakbij zijn woning van dichtbij doodgeschoten door een huurmoordenaar, vermoedelijk gerekruteerd door de bende van Taghi.

Strubbelingen De Vries en OM

Zelfs na de dood van twee betrokkenen rondom de kroongetuige bleef een patroon bestaan van doofheid voor externe waarschuwingen. Ook bij de moord op Peter R. de Vries wist de politie zich geen raad met informatie die niet zelf door politiemensen werd aangedragen.

Vanaf het moment dat De Vries zich als vertrouwenspersoon aansluit bij het team van de kroongetuige ontstaan er strubbelingen tussen hem en het OM. Omdat De Vries geen advocaat is, krijgt hij niet dezelfde rechten als de advocaten van B., en daarom valt hij ook onder een ander beveiligingsniveau.

De bescherming van de advocaten wordt gecoördineerd door de Nationaal Coordinator Terrorisme en Veiligheid, De Vries moet het doen met toezicht van de politie Midden-Nederland, gecoördineerd door het OM. Het OVV-rapport concludeert dat dit belangenverstrengeling opleverde, omdat De Vries de kroongetuige bijstond in zijn meningsverschillen met het OM en tegelijkertijd beschermd moest worden door datzelfde orgaan.

RTL Nieuws-misdaadverslaggever Koen Voskuil noemt het onbegrijpelijk dat De Vries een andere behandeling kreeg dan de advocaten van de kroongetuige. "Er waren toen al twee moorden gepleegd, onbestaanbaar dat de politie en het OM zich in zijn geval zo formalistisch opstelden."

Zichtbaar blijven

Via informanten krijgt de politie in september van 2020 een tip dat het team rond de kroongetuige gevaar loopt. Omdat deze tip vanuit het Team Criminele Inlichtingen komt, wordt die wel serieus genomen en wordt de dreigingsinschatting van 'mogelijk' naar 'waarschijnlijk' opgehoogd.

De Vries' woning staat onder toezicht en hij mag op eigen initiatief politiebegeleiding vragen, bijvoorbeeld rond aankomst en vertrek bij media-optredens. Hier maakt hij geen gebruik van. In gesprekken met een politiemedewerker in oktober van dat jaar zei De Vries dat hij zichtbaar wilde blijven, 'zodat de dreiging zich niet op anderen zou richten'.

Camerabeelden genegeerd

Mensen in de omgeving van De Vries beginnen zich grote zorgen te maken. Onder meer zijn vriend Peter Schouten, advocaat van Nabil B., trekt regelmatig aan de bel over de situatie. Het valt op dat De Vries altijd alleen en onbeveiligd naar mediaoptredens komt.

In juni van 2021 waarschuwt een medewerker van de garage waar De Vries zijn auto parkeert tijdens bijdrages aan RTL Boulevard, dat iemand de misdaadjournalist volgde tijdens het wandelingetje naar de studio. Maar omdat deze tip niet van de politie zelf komt, en die niet verifieerbaar is op videobeelden, werd de tip door DRIO niet gedeeld met de eenheid die verantwoordelijk was voor de beveiliging van De Vries, concludeert de OVV.

"Doordat de verdachte persoon niet was waargenomen door de politie, besloot de informatieorganisatie de melding niet te delen (...) Daardoor konden zij niet afwegen of aanvullende maatregelen noodzakelijk waren voor De Vries."

Voorkomen?

Op de dag van de schietpartij bieden beveiligers van het programma na de uitzending nog aan om mee te lopen naar zijn auto, maar daar ziet Peter R. de Vries vanaf.

Enkele minuten later kon de schutter ongehinderd toeslaan en De Vries met vijf kogels dodelijk verwonden.

Uit het strafrechtelijk onderzoek dat werd opgestart na de aanslag op Peter R. de Vries is gebleken dat de verdachte man wel zichtbaar was op de bewuste camerabeelden. Het was zelfs al de tweede keer dat de man daar was. Net als bij Reduan en Derk Wiersum faalde het systeem in het herkennen van concrete dreigingen.

Het definitieve OVV-rapport wordt begin dit jaar verwacht, een zegsman van de Onderzoeksraad wil niet ingaan op aanvullende vragen over de bevindingen.

Minister: 'Hier lopen we al jaren tegenaan'

Al voor de publicatie van het OVV-rapport is minister Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) begonnen met een hervorming van het stelsel Bewaken & Beveiligen. Volgens de minister zitten er in de oude werkwijze 'structurele uitdagingen en knelpunten waar we al jaren tegenaan lopen', zegt zij in een recente brief aan de Tweede Kamer.

Nieuw is dat er sinds de moord op De Vries één plek is opgericht waar elk te beveiligen persoon besproken wordt en waar alle instanties aan deelnemen. Ook is de bedoeling dat de veiligheidsdiensten met 'beveiligingspakketten' gaan werken, zodat mensen die blootgesteld worden aan dezelfde bedreiging ook gelijke beveiligingsmaatregelen krijgen. Volgens Yeşilgöz is dit een heel andere manier van werken dan voorheen.

Eerder dit jaar is 100 miljoen euro extra vrijgemaakt om de groei van het aantal te beveiligen mensen te kunnen betalen. Dit wordt onder meer gebruikt voor een nieuwe eenheid binnen de politie die verschillende vormen van bewaking op zich kan nemen. Yeşilgöz belooft ook dat de adviezen uit het OVV-rapport verwerkt zullen worden in het nieuwe stelsel.