Het 'witte goud': waarom de hele wereld op jacht is naar lithium
De vraag naar lithium is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Dat heeft geleid tot een strijd tussen landen om het begeerde metaal, cruciaal onderdeel voor batterijen en accu's, veilig te stellen nu de energietransitie op gang komt.
Afgelopen maand stelde Zimbabwe een verbod in op de export van onbewerkte lithium. Het Zuid-Afrikaanse land bezit een van 's werelds grootste reserves van het 'witte goud'. Lithium wordt los van de kleur zo genoemd omdat het lastig is om te ontginnen en - als dat eenmaal is gelukt - veel oplevert.
Het metaal is een van de grondstoffen die, vanwege zijn lichtheid en vermogen om veel energie op te slaan, als onmisbaar wordt gezien in de transitie naar elektrisch vervoer. Lithium zit ook in de krachtige batterijen van mobiele telefoons, laptops, powerbanks en andere draagbare elektronica.
Krapte en prijspieken
Door al die toepassingen is een tekort ontstaan. De vraag naar lithium is de afgelopen vijf jaar met ruim 160 procent gestegen tot ruim 650.000 ton. Op de spotmarkt in China betaal je momenteel bijna 520.000 yuan (ruim 72.000 euro) per ton lithiumcarbonaat.
"Dat heeft geleid tot krapte in het aanbod en prijspieken", zegt analist Andy Leyland van het Britse adviesbureau Supply Chain Insights. "Je ziet ook een toename van grondstoffennationalisme en een strijd om de levering van lithium veilig te stellen zodra het op de markt komt. Als politiek en zakendoen samenkomen zorgt dit voor wrijving."
Lithium is geologisch gezien niet schaars. Het zit verspreid over de hele wereld in zoutmeren en onder het aardoppervlak, waar het in de vorm van erts gewonnen wordt. Wel is er behoorlijk wat water nodig voordat het lithium in zakken vol poeder een batterijfabriek binnenkomt. Terwijl het vaak gewonnen wordt in droge zoutvlaktes waar water schaars is.
Meer verdienen
Een handjevol landen is opvallend ruim voorzien. Dat zijn Bolivia, Argentinië, Chili, de VS, Australië, China en dus Zimbabwe. Dat het land export verbiedt, is omdat het land er zelf meer aan wil verdienen.
Tot dusver exporteerde Zimbabwe enkel hoogwaardige lithiummineralen vanuit zijn mijnen. In de toekomst hoopt het land op een eigen lithiumraffinaderij om zelf batterijen te bouwen. Het geld voor de bouw ervan moet komen van Chinese bedrijven, die afgelopen jaar ruim 600 miljoen euro investeerden in de mijnbouw van Zimbabwe.
Maar ook in Europa zit de nodige lithium in de grond, onder meer in Portugal, Tsjechië en Duitsland. Alleen veruit de meeste mijnbouwprojecten die worden opgestart, redden het niet. Europa mikt daarom vooralsnog veel op de import.
Zo sloot de EU vorige maand een nieuw handelsakkoord met Chili. Europese bedrijven krijgen daarmee meer toegang tot Chileense grondstoffen als lithium en koper, nog zo'n onmisbaar metaal voor de economie van morgen. De EU-lidstaten, waaronder Nederland, moet nog wel formeel instemmen met de overeenkomst.
Alternatieve grondstoffen
Door de aanvoerproblemen van lithium wordt ondertussen ook volop gekeken naar alternatieve grondstoffen om batterijen en accu's te maken. Zo verschijnen er ook batterijen op de markt op basis van andere ladingdragers, zoals natrium.
"Natrium is veel meer voorradig op de wereld, en kan bijvoorbeeld uit zeezout worden gewonnen", zegt Marnix Wagemaker, hoogleraar elektrochemische energieopslag aan de TU Delft. Een verschil is wel dat natrium-ionbatterijen grofweg zo'n 20 tot 30 procent minder energie kunnen opslaan vergeleken met lithium-ionbatterijen. Wagemaker: "Maar voor veel toepassingen is dat geen probleem."
Europese bedrijven werken steeds vaker samen om zelf een batterijketen op te zetten. Dat is hard nodig: Aziatische accuproducenten lopen mijlen voor op hun Europese collega's. En dat is een risico voor bijvoorbeeld grote elektrische autofabrikanten uit Duitsland en Frankrijk, die niet te afhankelijk willen worden van de batterijproductie in Azië.
Hergebruik
Om een toekomst vol elektrische auto's en andere apparaten met batterijen mogelijk te maken is recycling van schaarse grondstoffen als lithium ook noodzakelijk. Daarom moeten grondstoffen als lithium, kobalt, lood en nikkel volgens nieuwe Europese regels sinds kort verplicht worden hergebruikt in nieuwe batterijen.
"Er zijn in Europa verschillende fabrieken voor het terugwinnen van kostbare en schaarse materialen uit batterijen en accu’s", vertelt Janet Kes van Auto Recycling Nederland (ARN). "De terugwinning richt zich met name op de kostbare materialen kobalt, nikkel en mangaan. De technologie is echter ook in staat om lithium terug te winnen."