Deze doorgewinterde politicus wordt uitdager van Erdoğan: 'Voor hele wereld van belang'
Precies één maand nadat Turkije werd opgeschrikt door aardbevingen in het zuiden van het land, presenteerden zes oppositiepartijen vandaag hun gezamenlijke kandidaat voor de komende presidentsverkiezingen van 14 mei. De grote vraag is: komt het tijdperk van president Recep Tayyip Erdoğan daarmee ten einde? Of lukt het hem er nog eens vijf jaar aan vast te plakken?
Kemal Kılıçdaroğlu is sinds 2010 dé oppositieleider namens de seculiere partij CHP. In een tijd van torenhoge inflatie en vlak na de allesverwoestende aardbevingen neemt de kritiek op president Erdoğan toe. En toch is het lang niet zeker dat er een wisseling van de wacht komt.
Volgens Olaf Koens, Turkije-correspondent voor RTL Nieuws, leeft de bekendmaking van de kandidaat behoorlijk in Turkije. "Maar we weten eigenlijk al een tijdje wie de kandidaat wordt. Min of meer gedwongen hebben ze voor de meest veilige kandidaat gekozen. Een doorgewinterde politicus, maar wel al 74 jaar oud."
Onvrede
De bekendmaking van de kandidaat ging niet zonder slag of stoot. Waar het eerst zes oppositiepartijen waren die zich verenigden, stapte de een-na-grootste partij afgelopen week uit het verbond. De leider van die partij (Akşener) dacht dat de oppositie meer kans maakte als bijvoorbeeld de huidige burgemeester van Istanbul of Ankara naar voren zou worden geschoven als kandidaat. Vandaag schaarde ook die partij zich toch weer achter Kılıçdaroğlu.
"De burgemeester van Istanbul is minder ervaren", zegt Koens. "Daarnaast lopen ze dan ook een risico omdat er een strafrechtelijk onderzoek naar hem loopt. Men is bang dat hij tijdens de verkiezingen mogelijk veroordeeld zal worden."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
En daarvoor zijn de belangen te groot. "Dit zijn misschien wel de belangrijkste verkiezingen in de wereld dit jaar", zegt Koens. "Er staat straks in het stemhokje meer op het spel dan alleen de toekomst van Turkije. Het gaat ook om de relatie van Turkije met Europa, met de NAVO. Hoe Turkije zich gaat verhouden tot de oorlog in Oekraïne. Er wordt dus gekozen voor een kandidaat die niet zomaar aan de kant kan worden geschoven."
En dat is dus Kılıçdaroğlu geworden. Na veel getouwtrek werd hij, samen met de burgemeesters van Ankara en Istanbul achter hem als beoogde vicepresidenten, vandaag aan het publiek gepresenteerd. "Die presentatie leeft echt in Turkije. De afgelopen dagen en zeker de afgelopen uren wordt er op staatstelevisie continu over gesproken", zegt Nienke van Heukelingen, Turkije-expert bij het Clingendael Instituut.
Verloren verkiezingen
"De keuze voor Kılıçdaroğlu is opvallend", zegt Van Heukelingen. "Hij is sinds 2010 leider van de grootste oppositiepartij, maar heeft sinds die tijd eigenlijk alle verkiezingen verloren. In 2019 kwamen bij de lokale verkiezingen Istanbul en Ankara voor het eerst in tijden weer in de handen van zijn partij, maar of dat zijn verdienste was als nationale partijleider? Op zijn hoogst deels."
Kılıçdaroğlu is 74 jaar oud, en volgens Van Heukelingen speelt dat niet in zijn voordeel. "In peilingen kwam lange tijd naar voren dat hij de verkiezingen zou verliezen als hij het tegen Erdoğan zou opnemen. Terwijl de eerder genoemde burgemeesters juist meer kans leken te maken. Daarom denk ik dat het voor de oppositie een slimme zet is geweest om nu als drietal naar voren te stappen."
Uit elkaar spelen
"Maar dat kan ook als zwakte worden gebruikt", denkt Van Heukelingen. "Het kiezen van deze kandidaat en deze constructie duurde lang en ging met vallen en opstaan. Er zijn ideologisch ook veel verschillen tussen de partijen. Voor Erdoğan kan dat een strategie zijn: er constant op wijzen dat er veel verdeeldheid is binnen de partijen. Hij kan dat gebruiken om te proberen ze uit elkaar te spelen."
Toch denkt Koens dat Kılıçdaroğlu een kans maakt als de verkiezingen eerlijk verlopen. "Dan heb ik het niet alleen over het tellen van de stemmen. Dat gebeurde in het verleden wel eerlijk, maar dat betekent niet dat dat deze keer weer zo is. Maar ik doel dan ook op de voorbereidingen. Hoeveel zendtijd politieke partijen bijvoorbeeld krijgen. Dat is in het verleden niet altijd eerlijk verlopen."
"De oppositie heeft er flink vertrouwen in. Zij denken echt dat ze gaan winnen. Die mate van zelfvertrouwen verbaast me eerlijk gezegd wel", zegt de correspondent. "Ik denk zelf dat dat in deze fase wat prematuur is om al zo naar buiten te treden."
Politieke hervormingen
Maar mocht dat wel gebeuren staat Turkije grote veranderingen te wachten. "De oppositie wil terug naar een parlementair stelsel", zegt Van Heukelingen. "Ze zeggen van Turkije weer meer een democratie te willen maken. Dat terwijl onder Erdoğan enkele jaren geleden juist een referendum werd gehouden waarna het presidentiële stelsel in werking trad."
Een ander punt waar de oppositie echt afwijkt van Erdoğan is het beleid ten aanzien van Syrische vluchtelingen. "Erdoğan heeft hen, vooral de eerste jaren, echt verwelkomd. Hij sprak uit dat het de plicht was van Turkije om 'hun' islamitische broeders en zusters te steunen. De laatste jaren keerde dat sentiment onder de bevolking al een beetje. De oppositie speelt daar echt duidelijk op in door te zeggen dat ze een deal willen sluiten met Assad om veel Syriërs terug te sturen."
Inflatie en aardbevingen
Van Heukelingen verwacht daarnaast dat ook de hyperinflatie in het land en de aardbevingen een rol gaan spelen bij de verkiezingen. "Niet alleen de mensen in het aardbevingsgebied zullen daarop letten, heel Turkije kijkt mee naar hoe het daar nu gaat. Die ramp was zo allesverwoestend. De inflatie is al jarenlang een probleem. De overheid spreekt over 80 procent. Meer onafhankelijke bronnen hebben het over 150 procent. Dat gaat hoe dan ook invloed hebben op de verkiezingen."
Kemal Kılıçdaroğlu liep in 2017 van Ankara naar Istanbul als protest tegen president Erdoğan:
Zowel Koens als Van Heukelingen vindt het lastig om zich aan een voorspelling te wagen. "Het duurt sowieso nog twee maanden", zegt Koens. "Daarin kan nog van alles gebeuren. Ik denk ook dat, net als bij de vorige verkiezingen, de stem van de Turkse diaspora een grote rol gaat spelen. Mogelijk gaat Erdoğan daar dan ook weer flink op inzetten."
"Een tijdje geleden had de oppositie wat meer het momentum. Inmiddels, omdat ze zo lang hebben gewacht met het presenteren van hun kandidaat, is dat weer een beetje gezakt", denkt Van Heukelingen. "Als ze dat momentum terug kunnen krijgen, dan kan het weleens een heel spannende nek-aan-nekrace gaan worden."
