Oekraïne boekt succes met luchtafweer: 'Behoort inmiddels tot de top'

Het was een moeilijke nacht, zo zei de Oekraïense president Zelensky, maar wel een nacht waarin de Oekraïense luchtafweer een 100 procent resultaat claimde: alle 36 Iraanse Shahed-drones die Rusland afgelopen donderdag op Oekraïne stuurde, zouden voortijdig uit de lucht zijn gehaald.

'Grote stappen gezet'

In hoeverre dat succes klopt, laat zich moeilijk controleren, waarschuwt brigadegeneraal Han Bouwmeester. Hij wijst op de vele propaganda in deze oorlog. Maar dat Oekraïne opmerkelijk grote stappen zet, durft hij rustig te zeggen. Bouwmeester stelt dat de Oekraïense luchtverdediging behoort tot de top van wat mogelijk is.

"Het is vrij zeldzaam wat ze hebben", zegt ook defensiedeskundige Peter Wijninga. Hij schat dat Oekraïne nu 85 tot 90 procent van de Russische projectielen uit de lucht schiet. Oekraïne heeft volgens de experts inmiddels een indrukwekkende mix van systemen, die elkaar goed aanvullen.

Patriots

Denk aan de komst van de Patriot. Oekraïne beschikt sinds deze maand over twee van zulke zeer geavanceerde wapensystemen, dankzij de Verenigde Staten en een gezamenlijke levering van Duitsland en Nederland. Hoe die exact worden ingezet, houdt Oekraïne liever geheim.

"Inmiddels is wel duidelijk dat ze een Patriot gebruiken om de hoofdstad Kyiv te beschermen", vertelt Wijninga. "Daarmee kun je ballistische raketten uitschakelen. Daar is de Patriot goed in."

Mogelijk gaat het ook om de veelbesproken Russische Kinzhal-raket, een paradepaardje van Poetin. De Kinzhal kan een bom van 500 kilo tot ontploffing brengen en zou volgens Rusland afweer makkelijk kunnen ontwijken, maar Oekraïne claimt al zes exemplaren te hebben uitgeschakeld.

Gelaagd systeem

Een Patriot is niet geschikt voor de Iraanse drones, die Rusland op grote schaal inzet. "Die vliegen te laag en zijn te klein", zegt Wijninga. En bovendien zijn die drones voor Rusland goedkoop, waardoor ze telkens in zwermen komen. Daar gebruik je liever niet hele dure raketten voor, zo legt ook Bouwmeester uit. Een geavanceerde raket kost al gauw miljoenen.

Het antwoord op alle verschillende dreigingen, is volgens de defensiedeskundigen een zogenoemd gelaagd systeem. Bouwmeester: "Je hebt raketten die je vanaf je schouder kunt afvuren, zoals de Stingers - die zien bijvoorbeeld helikopters. Dan heb je snelvuurkanonnen, die je wél goed kunt gebruiken voor die drones. Daarboven heb je meer automatische systemen. Ik heb het idee dat ze dat ze dat goed op orde hebben, zeker na de komst van de Patriots."

Nog altijd kwetsbaar

Maar ondanks die versterkingen blijft Oekraïne kwetsbaar. "De verdediging is niet 100 procent waterdicht", zegt Wijninga. "Dat is absoluut onmogelijk. Zo kun je heel veel systemen hebben, maar daarmee kun je niet heel Oekraïne verdedigen. Dat is te groot. Daarom moeten de Oekraïners keuzes maken. Doe je wel Kyiv en niet Charkiv?"

Waar leg je dan prioriteit en hoe organiseer je dat? "Als je alle grote steden beschermt, gaat dat weer ten kosten van je verdediging aan het front. Daarnaast moet je ook munitie over verschillende plekken verdelen. Die logistieke operatie maakt ze kwetsbaar", vult Bouwmeester aan. Wijninga vervolgt: "Je hebt ook niet de garantie dat je iedere keer raak schiet. Je moet altijd rekening houden met zogenoemde 'bleeders', raketten die er toch doorheen komen."

Voorlopig lijkt de Russische rakettenregen gewoon aan te houden. Ook dat kan voor steden als Kyiv problematisch worden. "Als de vijand maar genoeg projectielen op je afvuurt, kan je verdediging verzadigd raken. De vuurleidingscomputer kan het niet aan of de munitie voor die systemen is op een gegeven moment op", zegt Wijninga. Ook volgens brigadegeneraal Bouwmeester kan de hoofdstad niet de hele landsvoorraad munitie gebruiken. "Op een gegeven moment loop je wel tegen je eigen logistieke grenzen aan."

F-16's

Wat opvalt, is dat beide landen geen gevechtsvliegtuigen over vijandelijk gebied sturen. "Dat is vice versa zo, geen van de landen heeft een luchtoverwicht. Dat komt omdat ze de luchtafweer goed georganiseerd hebben. De komst van eventuele F-16's voor Oekraïne gaat dat niet snel veranderen. Dan moet je eerst de Russische luchtverdediging een slag toedienen", zegt Bouwmeester.

Wijninga denkt ook dat de eventuele F-16's voorlopig eerst een nieuwe laag worden in de verdedigingslinie. "Ze hebben een goede radar waarmee je ver kunt kijken, en kunnen vervolgens raketten afvuren. Daarmee kun je de gaten opvullen."

Een extra laag vereist een nog betere afstemming in het centraal vuurleidingscentrum, van waaruit alle systemen worden aangestuurd. "Daar wordt in seconden bepaald welk wapen wanneer wordt ingezet. Het vraagt een hoop coördinatie. Want je moet voorkomen dat twee systemen eenzelfde doel raken, dat is natuurlijk verspilling."