Drinkwaterbedrijf waarschuwt: PFAS uit water halen te duur en vervuilend
Een deel van de drinkwaterbedrijven kan ons drinkwater niet meer tegen dezelfde prijs blijven produceren als nieuwe regels van kracht worden om PFAS uit het water te halen. Ook zal de CO2-uitstoot dan met een derde stijgen door extra zuiveringsstappen.
Dat blijkt uit een proef van waterbedrijf Waternet, dat drinkwater levert aan huishoudens in Amsterdam en omgeving.
Strengere norm
Ons drinkwater mag nu 100 nanogram PFAS-deeltjes per liter bevatten. Alle drinkwaterbedrijven in Nederland voldoen ruimschoots aan die norm.
Maar het RIVM heeft in 2021 een nieuwe drinkwaterrichtwaarde van 4,4 nanogram per liter gestuurd naar de waterbedrijven, gebaseerd op strengere Europese regels van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid EFSA uit 2020.
En deze nieuwe richtwaarde geeft vooral waterbedrijven die drinkwater halen uit oppervlaktewater kopzorgen.
Miljoenen extra
"Waternet is met deze nieuwe richtwaarde gaan testen", legt Chief Innovation Officer Van der Hoek uit. "Door middel van actieve kool halen we PFAS uit het water. Maar de nieuwe strengere richtwaarde is voor ons in de praktijk niet haalbaar met de huidige zuiveringstechnieken."
Volgens zijn collega Job Rook, adviseur drinkwater bij Waternet, wordt het drinkwater dan duurder en tijdens de extra zuiveringsstappen zal de CO2-uitstoot stijgen met een derde. "Het kost ons minimaal 8 tot 10 miljoen euro meer op jaarbasis en de extra CO2-uitstoot is vergelijkbaar met die van 256 Amsterdamse huishoudens."
Het betekent ook dat de kosten kunnen oplopen voor huishoudens. In Amsterdam en omgeving wordt nu 2,25 euro per 1000 liter (1 kuub) kraanwater gerekend voor een tweepersoons huishouden. "We produceren 95 miljoen kuub per jaar met een totaal kostenplaatje van circa 160 miljoen euro", rekent Van der Hoek voor. "Het zuiveren kost ongeveer de helft, rond de 75 miljoen euro."
Duurder kraanwater
De huidige schatting van extra kosten van 8 tot 10 miljoen euro zijn puur berekend op de inzet van extra actieve kool, die moet worden ingekocht bij de leveranciers. "Hierin zijn de prijzen van het transport van kool, de aanpassingen aan onze installaties en extra inzet van mankracht niet meegenomen", vult zijn collega Rook aan.
"Dat moeten we allemaal nog berekenen. In ieder geval zal de prijs van drinkwater met 10 cent per 1000 liter stijgen, al sluiten we een verhoging van 50 cent ook niet uit. Zoals je ziet, zit er een enorme onzekerheidsmarge in", aldus de adviseur drinkwater van Waternet.
De extra CO2-uitstoot heeft te maken met hoe actieve kool PFAS zuivert. Kool bindt PFAS aan zich en na verloop van tijd raakt het kool verzadigd. Van der Hoek: "Dan moet het terug naar de leverancier en wordt het kool opnieuw geactiveerd door de geabsorbeerde koolverbindingen te verbranden. Dit verbranden vraagt veel energie en zorgt voor 33 procent meer CO2-uitstoot."
Problemen
Kortom, uit de testen van Waternet blijkt dat de nieuwe RIVM-richtwaarde van 4,4 nanogram PFAS per liter, technisch wel haalbaar is, maar in praktijk op grote problemen stuit. "We krijgen van kool-leveranciers terug dat ze de capaciteit hoogstwaarschijnlijk niet eens hebben", zegt Rook.
"Voor nu kunnen we met actieve kool PFAS zuiveren", zegt hij. Maar hij geeft aan dat als er gewoon PFAS gebruikt mag blijven worden, kool uiteindelijk vanwege capaciteitsproblemen bij leveranciers geen optie meer is.
"Dan moeten we overstappen op nieuwe zuiveringsstappen als membraantechnologie. Maar ook dat vraagt meer energie, meer water en geeft extra CO2 en dus veel meer kosten", legt de adviseur van Waternet uit.
"En die kosten worden nu gelegd bij de inwoners en consumenten in Amsterdam en omgeving. Dat willen we niet."
PFAS-verbod
Waternet pleit dan ook voor een PFAS-verbod. "Dan hebben we een overgangsperiode en kunnen we met de huidige manier van PFAS zuivering de uitdaging wel aan. Zeker als we niet direct naar de 4,4 nanogram hoeven", zegt Chief Innovation Officer Van der Hoek.
Ook Vewin, de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland, ziet dat de kwaliteit van drinkwaterbronnen onder druk staat en dat het drinkwaterbedrijven steeds meer moeite kost om water van hoge kwaliteit te maken.
Vewin wil dan ook een totaalverbod op PFAS. "Een volledig verbod op productie, gebruik en lozing van PFAS is de enige mogelijkheid om het uit drinkwaterbronnen te krijgen", zegt woordvoerder Patricia van der Linden.
'Situatie anders in het oosten'
Wel wil ze benadrukken dat de situatie bij Waternet niet voor alle waterbedrijven in Nederland geldt. "Waternet gebruikt oppervlaktewater, net als veel andere waterbedrijven in het westen van het land", legt Van der Linden uit.
"Er zit een groot verschil tussen het gebruiken van oppervlaktewater of grondwater voor drinkwaterproductie. In grondwater zit vaak minder PFAS, dus voor waterbedrijven die met grondwater werken zoals bijvoorbeeld in het oosten van Nederland, is de situatie anders."