Zwollenaar redt zusje met down na aardbeving Turkije: 'De pijn blijft'

6 februari van dit jaar was de dag dat de levens van Zakwan en Zulfa voorgoed veranderden. Om 4.17 uur schudt de grond in het zuiden van Turkije en noorden van Syrië. Gebouwen storten in, ruim zestigduizend mensen komen om het leven. Meer dan honderdduizend mensen raken gewond. Onder wie Zulfa.  

Zo'n 10 maanden later doet Zakwan met een voorzichtige glimlach in Zwolle de voordeur open van zijn nieuwe huis. Eerder dit jaar is hij verhuisd naar een grotere woning zodat Zulfa haar eigen kamer kon krijgen en die niet meer hoefde te delen met de kinderen van Zakwan. Het zusje van de 38-jarige ICT'er heeft het syndroom van Down en is afhankelijk van anderen om haar heen. Tot de aardbeving verbleef Zulfa bij haar twee broers en moeder in het zuidoosten van Turkije. Zij kwamen om het leven door het natuurgeweld, iets waar Zakwan nog steeds kapot van is.

'Geen idee hoe ik me voel'

Eenmaal aanbeland in de woonkamer, met Syrische koffie en lekkernijen op de salontafel, is de glimlach dan ook veranderd in een serieuzere houding. Zakwan begint te vertellen. "Als je me zou vragen hoe ik me echt voel, kan ik je daar geen antwoord op geven. Heel mijn leven is dit jaar compleet veranderd", zegt hij. "Ik heb daar nog geen moment de tijd voor gehad om echt bij stil te staan. Daarvoor moet er nog te veel worden geregeld."

Ondertussen is ook Zulfa komen zitten op de bank naast haar broer. Ze knuffelt Zakwan, kijkt wat om haar heen en luistert daarna graag mee naar wat haar broer vertelt. Al komt ze elke dag op de dagbesteding in aanraking met de Nederlandse taal, ze begrijpt de woorden van haar broer nog niet volledig, wat maakt dat hij vrijuit kan vertellen.

Zulfa overleefde de ramp, maar kwam niet ongeschonden naar Nederland. "Godzijdank gaat het nu beter met haar", zegt Zakwan. "Ze vindt het heel leuk hier. Ze heeft plezier op de dagopvang en is blij met haar kamer in de nieuwe woning. Ik vraag haar weleens of ze liever terug wil naar Turkije of hier wil blijven. Dan zegt ze dat ze haar moeder heel erg mist, maar dat ze het hier leuker vindt."

Hoe het kwam dat Zulfa de ramp wel overleefde en de rest van het gezin niet, is nog steeds een raadsel. Zulfa werd op straat gevonden en is toen naar het ziekenhuis in Adana gebracht. 

'Zulfa weet het nog niet'

Zakwan heeft Zulfa nog niet verteld over het overlijden van hun moeder en broers. "Ik heb nog een zus die in een ander gebied in Turkije woont, ik wil dat het liefst samen met haar erbij doen op de plek waar mijn moeder en broers woonden. Ik denk dat dat het beste is. Tegelijkertijd is het iedere keer echt heel lastig voor me om niet eerlijk tegen haar te kunnen zijn", zegt Zakwan.

Zulfa heeft ondertussen haar pakje drinken helemaal op. Als haar broer het in elkaar gekrompen pakje op tafel legt, begint ze hem te knuffelen. "Als het over mijn moeder en broers gaat, vertel ik Zulfa dat ik hen ook mis. Maar dat we hen nu niet kunnen zien en spreken en dat dat later pas weer mogelijk is. Ik denk dat dat op dit moment het beste voor haar is. Ik weet niet hoe ze nu zou reageren als ik het hier in Nederland zou vertellen."

'Voel me een robot'

Zoals Zakwan eerder al benoemde, heeft hij op dit moment geen idee hoe het echt met hem gaat. "Ik voel me eerlijk gezegd nogal vaak een robot. Ik doe alle taken die ik moet doen. Ik vul veel formulieren in om dingen voor Zulfa te regelen, of voor mijn bedrijf. Ik doe dat allemaal steeds meer op automatische piloot. Mijn vrouw en vrienden zeggen dat ik stiller ben geworden."

Toch gaat het beter dan eerder dit jaar, zegt Zakwan. "In de zomer ben ik in Turkije geweest met mijn vrouw en kinderen. We hadden die reis al geboekt en gepland voor de aardbeving. Tot het laatste moment hebben we getwijfeld, maar ik dacht dat het voor mijn kinderen heel fijn zou zijn. De avond van tevoren besloten we om definitief te gaan."

In Turkije had Zakwan het moeilijk. "Vroeger belde ik op dat soort momenten vaak met mijn broers. Zij waren alles voor me. Alleen al als ik hun stem hoorde, bracht dat me wat rust. Nu kan dat dus niet meer. Eenmaal daar heb ik op een gegeven moment een paar dagen achter elkaar alleen maar rondgelopen, zonder iets tegen iemand te zeggen. Turkije was erg zwaar. Eenmaal in Nederland was het makkelijker. Als je als gewichtheffer 200 kilo kan optillen, dan lukt 150 kilo natuurlijk ook. Zo was het voor mij."

'Je bent niet haar broer'

Daarnaast had Zakwan de 'zwaarste periode uit zijn leven' al achter de rug. "Dat was echt vanaf het moment dat ik het belletje kreeg dat mijn moeder en broers waren overleden en ik niet wist waar Zulfa was tot en met het moment dat ik haar vond. Zelfs toen ik haar had gevonden, was het nog niet voorbij."

"Het ziekenhuis in Turkije liet me in eerste instantie niet bij haar", zegt Zakwan. "Ze geloofden niet dat ik haar broer was. Ik moest dat maar aantonen, maar er waren helemaal geen documenten meer om dat te kunnen doen. Ik mocht niet bij haar en was bang dat ik zonder haar terug zou moeten keren naar Nederland."

Een arts in het ziekenhuis liet Zakwan af en toe toch bij Zulfa en met hulp van de Nederlandse ambassade in Ankara kon Zulfa uiteindelijk met haar broer mee naar Nederland. "Dat waren hele moeilijke en nare momenten. Maar het heeft ook een positieve kant: als ik nu hier in Nederland iets moeilijks meemaak, denk ik terug aan toen. Ik heb het toen overleefd, dus ik weet dat ik alles wat ik hier meemaak ook aankan."

Na een tijdelijk visum kreeg Zulfa een verblijfsvergunning voor vijf jaar. En Zakwan verwacht dat ze ook daarna mag blijven. "Ze is vanwege bijzondere omstandigheden vrijgesteld van een inburgeringscursus, dus dat moet allemaal goedkomen."

Onvervangbaar

Daarmee zijn de grootste zorgen rondom zijn zusje opgelost. Maar het verdriet blijft. "Zulfa en ik hebben altijd een speciale band gehad. Ik wilde haar al eerder naar Nederland halen, maar mijn moeder wilde haar natuurlijk ook graag bij zich houden."

Hij vervolgt met trillende stem: "Ik ben blij dat Zulfa nu bij me is, maar tegen welke prijs? Elke keer dat ik haar aankijk dan moet ik daar wel aan denken. Het is niet een flinke som geld die je kwijt bent ofzo. Familie is het allerbelangrijkste voor me, het is onvervangbaar."

Voorrangsregeling rondom aardbevingen

Vlak na de aardbevingen in Turkije en Syrië werden er meerdere verzoeken ingediend bij de Nederlandse ambassade rondom een zogeheten voorrangsregeling, net als Zakwan voor Zulfa deed. Normaal gesproken duurt het weken tot maanden voor zo'n visum wordt verstrekt, begin dit jaar werden deze aanvragen met spoed behandeld. Het ging veelal om mensen die bij voorlopig even bij familie in Nederland wilde verblijven.

In totaal kreeg het ministerie van Buitenlandse Zaken 1137 van dit soort aanvragen binnen. In 919 gevallen werd daadwerkelijk een visum verstrekt. Op enkele uitzonderingen na ging dit vooral om Turkse overlevenden van de ramp. 

Het ministerie laat aan RTL Nieuws weten dat in een aantal 'schrijnende gevallen' het visum is verlengd of een tijdelijke verblijfsvergunning is toegekend. Maar over het algemeen is hier door deze groep nauwelijks gebruik van gemaakt.

Zulfa is voorlopig gelukkig in Zwolle bij haar broer thuis. "Ze lijkt alles vergeten te zijn. De dagbesteding vindt ze ook heel leuk. Al moet ze er wel vroeg voor opstaan", grapt Zakwan. "Ze houdt ervan om laat te gaan slapen en laat op te staan. Dat gaat nu niet meer."

'Huilen en bidden'

En Zakwan? Als hij het weer wat rustiger heeft, wil hij graag even helemaal alleen zijn. Het liefst even op vakantie. "Ik heb geen idee wanneer dat kan, maar ik denk dat ik het wel echt nodig ga hebben." Wat hij dan gaat doen? "Niks anders dan nadenken, huilen en bidden", zegt hij.