Europese aanslag Hamas zou deskundigen verbazen, maar uitgesloten is het niet: 'Kat in het nauw'

De verdachten zouden over een wapenarsenaal beschikken waarmee een aanslag op Joodse instellingen in Europa gepleegd kan worden. "Als het waar is dat leden van Hamas aanslagen voorbereiden op Europees grondgebied, op Europese instellingen, dan zou dat een enorme gamechanger zijn", zegt terrorisme-expert Bibi van Ginkel.

Ze zegt dat Hamas 'al decennialang' niet of nauwelijks meer voorkomt in Europese dreigingsanalyses. "De laatste keer dat Hamas zoiets in Europa deed, is bij mijn weten een aanslag op Malta in 1988. En in 2003 is er in het Verenigd Koninkrijk iemand aangehouden wegens het ronselen van zelfmoordterroristen."

'Geen interesse in wereldkalifaat'

Van Ginkel is dan ook 'verbaasd' over de mogelijk nieuwe strategie van de Palestijnse beweging. "Je zou verwachten dat Hamas zich richt op Israëlische doelen in Israël en de Palestijnse gebieden. De afgelopen weken kijkt de wereld met toenemende afschuw naar het geweld in Gaza. De sympathie voor de Palestijnse zaak is wereldwijd groeiende. Met aanslagen in Europa zouden ze daar stevig afbreuk aan doen. Daarom zou ik deze strategie verwarrend vinden."

Historicus Peter Malcontent van de Universiteit Utrecht, specialist in het Israëlisch-Palestijns conflict, vindt het veel te vroeg om de conclusie te trekken dat Hamas inderdaad als organisatie Europese doelwitten wil aanvallen. En hij deelt de mening van Van Ginkel dat aanslagen in Europa 'moeizaam in de strategische doelstelling van Hamas' passen. "Hamas is fundamenteel anders dan Al Qaida en IS. Die willen een wereldkalifaat. Daarin is Hamas helemaal niet geïnteresseerd, dat wil een Palestijnse staat oprichten, naar de fundamentalistische interpretatie van de islam die het aanhangt, en volgens de grenzen van vóór 1948. Het heeft één primaire vijand: Israël."

Máár: hij ziet wél een mogelijk motief voor zo'n stap. "Hamas realiseert zich dat het de oorlog tegen Israël niet zal kunnen winnen. Het is een kat in het nauw. Je kunt denken: als dit conflict leidt tot concrete veiligheidsrisico's voor Europa, wordt Europa gedwongen een doorbraak te forceren in Israël en de Palestijnse gebieden. Zo'n doorbraak kan uiteraard ook in het nadeel van Hamas uitpakken, maar je dwingt in elk geval af dat de discussie hoog op de agenda staat en dát er iets gebeurt."

'Geweld loont tot op zekere hoogte'

Overigens zou hij achter zo'n aanval niet meteen de hand van 'Hamas als organisatie' zien. "Je kunt je voorstellen dat zo'n plan door een lokale, geradicaliseerde fractie uitgedacht kan worden. Dat kunnen zelfbenoemde Hamas-leden zijn, of eenlingen die zich achter de Palestijnen hebben geschaard, die helemaal niet onder het centrale gezag van de beweging vallen."

Malcontent noemt nog een tweede mogelijke motivatie voor het gebruik van geweld in andere delen van de wereld: aandacht. "De Palestijnen hebben in het verleden wel geleerd dat geweld tot op zekere hoogte loont wanneer je een zaak onder de aandacht wil brengen. In de jaren 60 hoorde je niemand over hun strijd."

Dat veranderde toen de PLO (de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie) met gewelddadige acties begon. Deze Palestijnse organisatie, die lange tijd onder leiding stond van Yasser Arafat, werd in 1964 opgericht en streefde naar een eigen staat voor de Palestijnen. "In de jaren 70 kaapten zij Europese vliegtuigen", vertelt Malcontent. "In 1972, bij de Olympische Spelen in München, ontvoerden zij een groep Israëlische atleten, met een bloedbad tot gevolg. Door zulke acties kwam er aandacht voor hun zaak. Een hoop negatieve beeldvorming, inderdaad, maar voor die tijd was er helemaal géén beeldvorming. Het conflict kreeg er bekendheid door."

De PLO bestaat nog steeds, de huidige leider is Mahmoud Abbas, ook president van Palestijnse Autoriteit, het officiële politieke bestuur van de Palestijnen.

De veiligheidsdiensten in Europa houden dan ook even de adem in, denkt terrorismedeskundige Van Ginkel. Ze wijst erop dat Nederland het dreigingsniveau deze week opschroefde naar niveau 4, wat betekent dat de kans op een aanslag 'reëel' wordt geacht. "Zo'n maatregel heeft meestal te maken met eenlingen, mensen die door het conflict in Gaza geïnspireerd zijn geraakt. Of bijvoorbeeld voor een dreiging van mensen die banden hebben met Al Qaida of IS."

Verhoogde dreigingsniveaus

Maar, voegt ze toe, het detail over het wapenarsenaal is zorgelijk. Dat zou meer wijzen op 'een voorbereid plan' dan op de voorbereidingen van een geradicaliseerde eenling. "En de inlichtingendiensten verhogen de dreigingsniveaus, dus ook die maken zich ergens zorgen over. We weten dat Hamas over de hele wereld sympathisanten heeft, maar de dreiging van een concreet aanvalsplan is een nieuw element. Dat zou ongekend zijn, en de gevolgen onvoorspelbaar."

Eerder maakten we deze video over Hamas en de motieven van de organisatie: