Lieneke (64) wilde samen oud worden in Tanzania, nu gaat ze alleen: 'Ik leef nu ónze droom'

Lieneke heeft één stopwoordje. 'Jeetjekreetje'. Ze uit er haar verwondering mee. Zegt het als iets zo mooi of fijn was, dat het haar bijna de adem benam. En ze zegt het tijdens het interview wel tien keer. Want er was – en is – heel veel moois in haar leven. 

Om te beginnen: de liefde. Háár liefde. Henny, 'een goedzak', die ze op haar zestiende ontmoette. Hij was een vriend van een vriend van een vriendin in haar woonplaats Vianen, 'zo gaan die dingen'. De liefde was in het begin nogal enerzijds, vanaf zijn kant welteverstaan, want, Lieneke geeft het lachend toe: hij was een beetje opdringerig. En hij had lang kroeshaar. "Vond ik maar niets."

Maar de opdringerige man met kroeshaar bleek óók een volhouder, eentje die haar kwam oppikken met de bromfiets, leuke dingen met haar ondernam en eigenlijk best wel leuk en lief en aardig en respectvol was. Twee jaar later, 18 was ze, hij was 23, trouwden ze. Concrete toekomstplannen – huisje boompje beestje – hadden ze niet. "We wilden gewoon zien hoe het liep, als we maar samen waren."

En samen waren ze. Het leven was goed, vol vrienden, familie, uitjes, werken, maar ook, en vooral, als het éven kon met haar werk als operationeel manager en zijn werk als monteur: reizen. Het begon met Spanje, Mallorca, Griekenland, Italië, 'dat was normaler in die tijd dan zo ver weg gaan', maar al snel werd het Costa Rica, en zullen we ook eens naar Amerika gaan, en wat dacht je van Brazilië, en Mexico, en Thailand, en Vietnam dan ook meteen erbij, en Afrika een keer, bijvoorbeeld Kenia? 

De mooiste dingen

Ze konden relatief vaak weg, en goedkoop bovendien. "We hebben geen kinderen, die wens hadden we nooit sterk, en daardoor konden we én vaker weg, maar ook buiten de schoolvakanties." Henny was de kampeerder, Lieneke het luxepopje (haar woorden). Zij won, ze sliepen in hotels, maar ze trokken wel vaak de natuur in, zagen de mooiste dingen ('jeetjekreetje' en dan maal honderd), en de grootste jeetjekreetje, ja, dat was toch wel in Tanzania; wat een land, wat een vergezichten, wat een natuur, wat een dieren, wat een mensen, wat een eten, wat een cultuur. 

Bovendien vonden ze er hun familie. Tijdens een safari ontmoetten Lieneke en Henny een assistent van de gids, Michael. "We hadden meteen een goede klik, alsof we elkaar al veel langer kenden. Hij sprak goed Engels, uren hebben we onder onze tent, die beschermde tegen muggen, zitten klessebessen. We wisselden mailadressen uit, maar ik las de 's' in zijn mailadres als een '5'. Mijn mails kwamen nooit aan, maar ik bleef altijd aan die lieve jongen denken. Drie jaar later, toen we in de hoofdstad liepen van Tanzania, liepen we hem weer tegen het lijf. Ongelooflijk. Daar wonen miljóénen mensen."

Moest zo zijn

Gevalletje: moest zo zijn. Michael was jong, twintig, en worstelde: zijn ouders hebben vier zoons, en zochten een beter leven voor hun kinderen in Amerika. "Ze hadden visa gekregen voor zichzelf en twee van hun vier kinderen. De jongste twee namen ze mee naar Amerika, Michael en zijn andere broer van 16 moesten het thuis uitzoeken. Ik vond dat ongelooflijk. Hoe is het mógelijk je kinderen achter te laten? Maar nu snap ik wel veel beter dat dingen niet zo zwartwit zijn als wij in het westen vaak denken. Die mensen wilden het écht graag goed hebben voor hun kinderen. Ze geloofden erin dat hun zoons nog zouden komen, en dat het makkelijk zou worden in Amerika. Dat eerste is nooit gebeurd, dat tweede pas na járen knokken."

Lieneke en Henny hielpen Michael met zijn studie. Gaven hem ouderlijk advies. Hij liet hen het land zien. Ze hadden lol samen, diepgaande gesprekken, Michael is iemand bij wie je je in no time prettig voelt. Ze voelden een verbondenheid die je 'niet heel snel hebt', en langzamerhand werd Michael, en later ook zijn vriendin, familie. "We zeggen weleens: we wilden geen kinderen, maar vonden onze pleegzoon."

Henny en Lieneke zochten Michael zo vaak mogelijk op, en werden een opa en oma (babu en bibi zeggen ze in Tanzania) voor Michaels zoon en dochter, nu elf en acht. Het jongetje heet ook Henny, hij is naar zijn opa vernoemd, en de dochter Joy-Lien – met een verwijzing naar Lieneke. "Henny was zo'n opa die in alle rust hamertje-tik met de kinderen speelde. Puzzelen. Hij had veel geduld. Waar hij was, was kalmte."

Ze mist dat. Die rust. Dat ze een rots had in de woelige branding die het leven is. "Ik heb veertig jaar een dijk van een kerel gehad. Nu ik dit zo zeg, word ik gewoon weer emotioneel. Ik mís hem zó. Ik ben een hittepetit. Hij was de stabiele factor."

Woeste olifant

Zoals die ene keer, het was hun eerste keer in Zuid-Afrika, dat ze in een klein gehuurd Ford Fiëstaatje het bekende nationale safaripark Kruger (Nasionale Krugerwildtuin in het Afrikaans) binnenreden. Ze overnachtten in lodges onderweg. "Maar overdags heb je geen idéé wat je te wachten staat. In dat park stonden we meteen op de eerste dag, we waren nog geen 200 meter in dat park aan het rijden, oog in oog met een kudde olifanten. Adembenemend mooi. Voor die dieren krijg je niets dan ontzag."

En dus ook, toegegeven: angst. Althans, voor die boze mannetjesolifant die ineens op hun autootje afgestormd kwam. 'Een riskante kennismaking' noemt Lieneke het nu, lachend, al hoort ze zichzelf nog in paniek tegen Henny roepen: 'Opzij opzij, naar achteren! Aan de kant!' "Ik heb als vrijwilliger veel met dieren gewerkt, en ik wist: ze hebben hun eigen territorium. We moesten zijn gebied uit, en snel."

Het dier achtervolgde hen een stuk, en haakte daarna af. "Hij kwam een bord tegen waarop de routebeschrijving stond en gebruikte dat om zijn buik aan te schuren, waarschijnlijk had hij jeuk. Nu kan ik er om lachen, maar op dat moment was ik echt bang. En dan heb je dus Henny die naast me zat en alleen maar zei: 'Ja ja, rustig, rustig'."

Henny overleed in 2017, zeven jaar geleden nu. Ze stond erbij en keek ernaar, maar was zó dankbaar dat ze erbij stond toen hij ging. "Ik ben bij hem gebleven. Bij hem tot het eind."

Hoe het ging: Henny zakte thuis, op de oprit, in elkaar. Lieneke was niet thuis, hij kroop het huis binnen, op handen en voeten, belde zelf 112. Een hartaanval, zeiden de artsen in het ziekenhuis, en Henny zei het zelf ook, want: hij kwam weer bij. Lieneke grinnikt: "De artsen dachten dat zijn hersenen waren beschadigd, omdat hij onduidelijk sprak. Maar toen ik binnenkwam en hem hoorde, zag ik het meteen: hij had geen hersenbeschadiging hij had zijn kunstgebit, zijn tandjes, niet in."

Gelachen

Ze hadden, weet ze nog, lol in dat ziekenhuis. Ja, tuurlijk, ze waren zich kapot geschrokken, 'ik ben zo verschrikkelijk bang geweest', had Henny tegen haar gezegd, en Lieneke had geknikt, 'ik weet het, ik weet het', maar daarna had Lieneke tegen hem gezegd: "Het komt goed. Je blijft." "En daar zag het er ook naar uit, volgens de artsen. Op mijn gemakkie ben ik naar huis gegaan om nog wat spullen voor hem te halen, hij moest nog even blijven voor een onderzoek bij de neuroloog, ik heb de diertjes nog gevoerd, we woonden achteraf, hadden geiten, hangbuikzwijnen, konijnen, een hond." 

"Daarna ging ik naar het ziekenhuis en toen ik het kastje naast zijn bed wilde openmaken, trok hij per ongeluk aan de andere kant – die lade kon aan twee kanten op. Dus dat kastje schoot met een klap de lucht in, dus wij schieten zo hard in de lach. Ik gooi nog wat sokken en ondergoed in de la, we grinniken nog steeds een beetje, ik draai me naar hem toe, en zie dat hij een nieuwe aanval krijgt." 

Rinkelende belletjes, rennende artsen, Lieneke moest de kamer uit, maar een hittepetit laat zich niet wegsturen. "Ik deed steeds een stapje naar voren, tot ik zijn hand kon pakken. Ik heb gezien, ik heb het zelf gezien, hoeveel tijd en moeite ze erin stopten om dat hart weer op gang te krijgen. Ik zei op een gegeven moment tegen de reanimatie-arts: 'Als je hem er niet doorheen kan halen, moet je hem laten gaan'. Als Henny iets niet wilde, was het een kasplantje worden."

Hij ging. Het hart had een te harde klap gekregen. "Op dat moment besefte ik nog niet dat hij echt weg was. Ja, ik wist wel: hij is dood, ik moet een uitvaart regelen, ik zit straks alleen in dat huis, maar wat het écht betekent dat iemand helemaal weg is: niet te bevatten."

Gloeiende, gloeiende

Ze was boos. Maandenlang. Verdómde boos. "Gloeiende gloeiende", zegt ze erover. "Hij was 62. Pas 62! We hadden prachtige pensioenplannen. Je hoort het weleens, dat mensen een paar jaar voor hun oude dag doodgaan. Dat overkomt ánderen. En ineens werd ik zelf met de neus op de feiten gedrukt."

En die pensioenplannen waren ook nog eens vrij concreet. Tijdens hun reizen door Tanzania ging het van dagdromen – zouden we hier ooit kunnen wonen – tot echte acties. "We hebben altijd gezegd: we gaan onze oude dag niet in het natte Nederland doorbrengen." Ze begonnen tenten in te kopen, spullen voor safari's, gingen met gidsen werken, organiseerden safari's, en kochten in 2010 vijf hectare grond om daar een ecologische, zelfvoorzienende lodge te bouwen, en vanuit daar safarireizen aan te bieden. 

Het plan was vergevorderd, de bouw begonnen. "En toen stond ik er alleen voor. Ik heb in eerste instantie alles in de ijskast gestopt. Ben gewoon gaan werken, want ik was bang dat ik thuis tegen muren op zou lopen door het verdriet. En de woede. Ik was boos op elk ouder stel dat ik op straat zag. Waarom jullie wel en wij niet? Er is mij zoiets moois ontzegd. En ook als ik vriendinnen hoor zeuren over hun man, denk ik vooral: jij hébt hem nog. Ik heb hulp gezocht bij een psycholoog om die boosheid kwijt te raken."

Ondertussen hielden vrienden van haar, die ook vaak naar Tanzania gaan, de bouw van de lodge in de gaten. En na een jaar, toen het langzaam ietsje lichter werd in haar hoofd, is Lieneke toch naar Tanzania gegaan. 

Warmte van Tanzania

Thuis. Het was thuis. Een warm onthaal. Knuffels van de mensen die Henny hadden gekend. Ze had ze gemist: haar pleegzoon, haar schoondochter, de kleinkinderen, ze was weer even bibi in plaats van alleen maar de weduwe. "In dat land miste ik mijn man meer dan ooit, maar ik werd ook steeds dankbaarder voor de mooie dingen die we hebben meegemaakt, gezien en gedaan. Ik heb mijn liefde dan wel niet meer, maar ik vóél die liefde wel."

Ze mist hem. Elke dag. Maar tegelijkertijd was er dat stemmetje dat steeds luider tetterde: gá, gá maar. Ga maar naar Tanzania. "Er rekenden mensen op mij. Michael en zijn vrouw zouden in het bedrijf gaan werken, en de lokale bevolking daar weet: als er een lodge komt, betekent dat ook: werkgelegenheid. En die is hard nodig, daar. Ik wil iets moois achterlaten in dat land. Namens mezelf en mijn man."

Daar wonen maar in Nederland geboren zijn, maakt dat Lieneke ook bewust is van haar privileges. Dat ze het geld heeft om zichzelf te onderhouden en ook anderen kan helpen, financieel. Ze woont nu ze vervroegd met pensioen is in de hoofdstad van Tanzania, in een relatief groot huis met Michael en zijn gezin. "Ik besef dat ik westers ben, uit een land kom waar ik het goed heb gehad, genoeg heb kunnen werken, uit een gezin kom dat een opleiding voor me kon betalen. Dat is hier niet vanzelfsprekend. Daar word je nederig van. Het is haast…" Ze is even stil. Dan: "Ongemak. Of schuldgevoel. Dat ik het zelf zo goed heb. Daarom deel ik het zo veel mogelijk met de mensen hier, om me heen."

Ze woont daar nu sinds 2023. Dat maakt ook dat, tijdens dit gesprek, de verbinding welgeteld zes keer wegvalt. "Hoort er allemaal bij. Daar kies je voor."

Pensioendroom

Wat ook voor haar een keuze was; er iets van maken, nog, van het leven. "Ik leef nu ónze pensioendroom. En dat is soms moeilijk, ik had liever van 'ik' 'wij' gemaakt. Soms weegt het verdriet een ons en soms vijftien kilo. Vijftien kilo is zwaar. Maar weet je? Ik ben gezond. Ik kan van alles. Ik wil mensen kennis laten maken met de natuur, en de Afrikaanse cultuur – daar moeten we eerbied voor hebben."

Het gaat niet alleen om een lodge, die ('hopelijk') in september dit jaar open is, of om de safarireizen die ze samen met Michael organiseert. Maar het gaat vooral om: dit land. En haar gezin. "Door Michael en de kinderen heb ik gevoeld: je hoeft geen bloedband te hebben om familie te zijn. Er zit zo veel warmte in dit land, in deze mensen. Ze hebben soms niks, zijn arm, maar je kan altijd mee-eten, een kop thee krijgen."

Overigens, ze geeft het toe: soms moet ze tot tien tellen. "Alles gaat hier zo veel trager, en ik ben meer van: hup, gáán met die banaan, maar hier is het tempo rustiger." 

Ze glimlacht. "Een beetje meer Henny's tempo. Misschien dat hij zich daarom zo thuis voelde." Wel duizend keer heeft ze al gedacht: was hij hier maar. Zag hij de kleinkinderen maar opgroeien, zag hij maar hoe mooi de zonsondergangen hier zijn, zag hij maar hoe fijne momenten ze hier met de mensen had. Wás hij er nog maar, in haar leven, bij al haar jeetjekreetje-momenten. 

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar diegene bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.