Komend jaar nóg warmer dan 2023? 'We kijken gespannen naar oceanen'

Heel kort even naar afgelopen jaar. Het was gemiddeld 1,48 graad warmer dan in het pre-industriële tijdperk, ongeveer de periode 1850-1900. Het jaar 2023 was daarmee een 'uitzonderlijk jaar, waarin klimaatrecords als dominostenen omvielen', zegt adjunct-directeur Samantha Burgess van de Europese klimaatdienst Copernicus.

2023 vloog uit de bocht

In onderstaande video wordt de opwarming helemaal duidelijk. De groene cirkel is die pre-industriële temperatuur. De buitenste rand is gemiddeld 1 graad opwarming. Het afgelopen jaar vliegt letterlijk uit de bocht.

"De temperatuur was in 2023 waarschijnlijk hoger dan in elke andere periode in de afgelopen 100.000 jaar", stelt Burgess van Copernicus.

El Niño

Maar was het een uitspatting? Een exces? 2024 zal wel kouder worden toch? Zou kunnen, maar: "Er is een goede kans dat 2024 opnieuw het warmste jaar ooit zal zijn. En dat er weer records zullen sneuvelen", zegt KNMI-directeur Maarten van Aalst.

Zeker is dat allerminst, maar waar wetenschappers wel eensgezind over zijn, is dat weerfenomeen El Niño ook in 2024 z'n sporen zal nalaten. Het zal wereldwijd de temperatuur opdrijven, zegt klimaatonderzoeker Andrew Kruczkiewicz van de Columbia University tegen de Washington Post. 

El Niño zorgt voor een warmere Grote Oceaan, maar er zijn meer gevolgen. Wat El Niño precies is en doet, zie je hieronder:

Het zou kunnen dat 2024 zelfs boven de 1,5 graad opwarming uitkomt, denkt het Met Office, het Britse KNMI. Dat zou betekenen dat het Parijs-akkoord - in ieder geval voor een jaar - overschreden wordt. De conclusie dat we het Parijs-akkoord niet hebben gehaald, is dan nog altijd te vroeg. Daarvoor moet de opwarming over een langere periode hoger zijn dan die 1,5 graad.

Oceanen zorgen voor spanning

Ook volgens Van Aalst is het niet uitgesloten dat komend jaar boven de 1,5 graad opwarming uitkomt, al wil hij zich er ook niet op blindstaren. Want als we over die 1,5 graad heen gaan, wil dat niet zeggen dat alles verloren is. "Het is geen klif waar je vanaf rijdt. En we gaan pas op termijn zien wat het overschrijden van die 1,5 graad betekent."

Waar Van Aalst met extra interesse in 2024 naar gaat kijken, is de warmte in de oceanen. "Daar kijken we met enige gespannenheid naar. Het gaat daar sneller dan we hadden verwacht en helemaal precies begrijpen we het niet. Vooral op Antarctica smelt het ijs daardoor in hoger tempo."

'Grote zorg'

Van Aalst legt uit dat er eerder nooit met veel zorg werd gekeken naar Antarctica. Het was daar extreem koud, en als het iets zou opwarmen, zou het ijs altijd nog intact blijven. Dat lijkt nu dus niet het geval. "En dat is een grote zorg, ook voor ons. De zeespiegelstijging kan dan versnellen."

Hieronder zie je een grafiek hoe warm de oceanen zijn in vergelijking tot andere jaren.

Klimaatspecialist Heleen Ekker van RTL Nieuws ziet ook dat sommige experts verwachten dat de temperatuur in 2024 gemiddeld al 1,5 graad warmer kan zijn ten opzichte van de pre-industriële tijd, 150 jaar geleden. "Dat was in 2023 al bijna voor de helft van het jaar het geval. Bij een opwarming boven de 1,5 graad, gemeten over meerdere hele jaren, vrezen wetenschappers ernstige en mogelijk onomkeerbare gevolgen voor de aarde, zoals het verder afsmelten van de grote ijskappen en steeds extremer wordend weer."

Op het gebied van klimaatmaatregelen zullen volgens Ekker landen doorgaan met pogingen om klimaatverandering tegen te gaan. Mogelijk wordt het ook het jaar waarin blijkt dat de uitstoot van broeikasgassen in China piekt, waarna de CO2-uitstoot langzaam gaat dalen.

China

Ekker: "De reden daarvan is de enorme groei in China van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, vooral zonne- en windenergie. Ook trekt mogelijk de elektriciteitswinning uit waterkrachtcentrales weer aan, na een aantal droge jaren."

In de afgelopen twintig jaar is de Chinese uitstoot bijna elk jaar verder toegenomen, vanwege de verbranding van fossiele brandstoffen en het gebruik van cement. "Aangezien China daardoor al jaren geleden de grootste uitstoter van de wereld werd, zou het een belangrijk moment zijn als het dat land daadwerkelijk lukt om z’n uitstoot te laten pieken, en vervolgens te laten dalen."

Dat China de grootste uitstoter is, zie je hieronder:

Maar dat is absoluut nog niet zeker, want in 2023 nam de olievraag in China ook flink toe. Ekker: "Daarnaast blijft ook steenkool er een belangrijke bron van elektriciteitsopwekking. Dus het wordt afwachten. Zeker is wel dat klimaatexperts een zucht van opluchting zullen slaken als op z’n minst de uitstoot van broeikasgassen in de atmosfeer wereldwijd niet langer stijgt, en vervolgens de daling wordt ingezet."