Eén drone brengt Amerika gevoelige klap toe, spanning in Midden-Oosten stijgt

1. Een gevoelige klap voor het Amerikaanse leger. Wat is er precies gebeurd?

Eén grote drone is er in de nacht van zaterdag op zondag in geslaagd om in te slaan in Tower 22, een Amerikaanse legerpost in het uiterste noordoosten van Jordanië. Volgens drie officials die persbureau Reuters sprak, was de explosie in de buurt van de slaapvertrekken van de militairen, en dat verklaart het hoge aantal slachtoffers. Drie Amerikanen kwamen om, en er zijn 8 zwaargewonden en tientallen lichtgewonden.

Centcom, onderdeel van het Amerikaanse leger, zegt dat de zwaargewonden zijn geëvacueerd, omdat ze dringend medische zorg nodig hebben. 

Er zijn heel vaak aanvallen op Amerikaanse en coalitietroepen, met name in Irak en Syrië. Maar die hebben weinig impact, omdat de Amerikanen ze altijd weten te onderscheppen, zegt Midden-Oostenverslaggever Pepijn Nagtzaam. "Dat is in dit geval niet gebeurd. Hoe dat kan, zal onderzoek moeten uitwijzen. Dit is dus een groot ding, voor het eerst sinds tijden sterven er Amerikanen door zo'n aanval. Een pijnlijke klap."

De drone werd volgens The Wall Street Journal en CNN niet uit de lucht geschoten, omdat er verwarring was over de herkomst. De vijandige drone kwam precies op hetzelfde moment binnen als een drone van de Amerikanen zelf, waardoor ze te laat reageerden.

2. Wat is Tower 22 voor basis?

Het is een strategisch belangrijke plek: de post ligt op slechts 20 kilometer van de grens met Syrië, maar ook in de buurt van Irak. Er zijn ongeveer 350 leger-  en luchtmachttroepen gelegerd. Ze zijn daar als onderdeel van 'een adviserende en ondersteunende missie' met Jordanië.

Maar de basis is er ook voor logistieke ondersteuning voor missies in Syrië. Nagtzaam: "Ze werken nauw samen met Jordanië, maar het is ook de plek waar veel special forces Irak en Syrië zijn binnengegaan in de strijd tegen Islamitische Staat. Amerika gebruikt het gebied als vooruitgeschoven post, van waaruit ze kunnen opereren."

3. Wie is er verantwoordelijk voor de aanval?

Het lijkt erop dat de drone uit Syrië kwam. Nog altijd wordt onderzocht wie er echt achter zit. Volgens het Witte Huis is de aanslag uitgevoerd door 'radicale, door Iran gesteunde militante groepen die actief zijn in Syrië en Irak', zonder een groep of beweging bij naam te noemen. De verantwoordelijkheid voor de aanslag zou zijn opgeëist door The Islamic Resistance in Iraq. "Dat is niet één groep", zegt Nagtzaam, "maar een verzamelnaam van verschillende milities, die tijdelijk onder één vlag opereren met als doel om Amerika lastig te vallen. Een samenwerkingsverband."

Er is een stijging in aanvallen op Amerikaanse basissen in heel Irak en Syrië sinds de bombardementen op Gaza zijn begonnen. Wat zou het belang zijn van de milities die dit doen? "Veel van die aanvallen worden gelinkt aan Gaza, en de milities zeggen het te doen uit solidariteit met de Palestijnen. Amerika wordt, omdat ze veel wapens leveren, gezien als een militaire en politieke partner van Israël. Maar veel van de milities in Irak willen al jaren dat de Amerikanen vertrekken uit de regio."

Iran steunt sommige van die groepen financieel en met wapens en spoort ze aan om Amerikaanse doelen in de regio aan te vallen. "Maar ze worden niet zozeer aangestuurd door het Iraanse leger. Wel laat Iran aan de VS zien dat ze een grote slagkracht hebben in de regio. Maar tegelijkertijd gebruiken die milities dit soort aanvallen ook om te laten zien waar ze toe in staat zijn, en om aan hun eigen achterban te bewijzen dat ze er toe doen."

De Iraanse vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties (VN) zegt overigens dat het land niet betrokken is geweest bij de drone-aanval. Jordanië veroordeelt de wat zij noemen 'terroristische aanval'.

4. Biden heeft beloofd terug te slaan, wat kan dat betekenen?

In een verklaring zei president Joe Biden dat de VS de aanslag niet onbeantwoord zullen laten: "En twijfel er niet aan: we zullen alle verantwoordelijken ter verantwoording roepen op een tijdstip en op een manier die wij zelf kiezen."

Volgens Pepijn Nagtzaam zal Amerika 'niet zomaar Iran bombarderen'. "Verschillende Amerikaanse senatoren riepen hier na de aanval wel direct toe op. Maar als je uit vergelding in Iran doelen gaat aanvallen, heb je een grotere escalatie te pakken. Daar zit Amerika niet op te wachten, en ook voor Iran geldt dat ze het niet willen laten escaleren."

De Amerikaanse oud-kolonel Cedric Leighton zegt tegen CNN dat de beste optie is dat Amerika iets raakt dat heel belangrijk is voor Iran, maar niet iets dat de kern van het regime raakt. "Het moet een stevige waarschuwing worden aan het adres van Iran."

5. Kan zo'n aanval een lont in het kruitvat betekenen?

In Syrië en Irak zijn verschillende landen en milities militair actief. Allemaal hebben ze verschillende doelen en belangen, zegt Nagtzaam. "De één wordt gesteund door Rusland, de ander door Amerika, of Iran, of Turkije. Amerika heeft er legerbasissen, net als Rusland en Turkije. Het is nogal druk daar. Dat het gebied zo'n lappendeken is, maakt het tot een gevaarlijke plek. We zagen vorige week nog Iraanse raketten op Irak en Syrië. De vraag is waar het naartoe gaat, maar het gaat in ieder geval niet de goede kant op."

Sinds de oorlog tussen Israël en Hamas begon, wordt de regio langzaam maar zeker steeds instabieler. "Overal zijn kleine en grotere brandhaardjes. Iedereen kiest een kamp en voert kleine aanvallen uit. Iedereen maakt zich hier aan schuldig aan de groeiende instabiliteit. Maar niemand heeft belang bij een groot conflict."