Geen premier Wilders, maar wie komt er dan wel in het Torentje?

1. Waarom wordt Wilders eigenlijk geen premier? Hij heeft toch de verkiezingen gewonnen?

Vandaag gaf informateur Putters bij de presentatie van zijn eindrapport aan dat is besloten dat de vier partijleiders niet in het kabinet komen. Dat betekent dus dat er geen premier Wilders komt. Vooral voor NSC, de partij van Pieter Omtzigt, was dat een 'no go'. Volgens Omtzigt is het uitblijven van een premierschap van Wilders vooral het gevolg van de keuze voor een extraparlementair kabinet, dat door Putters programkabinet wordt genoemd. Daarbij hoort dat de partijleiders in de Kamer blijven. Ook de VVD vond Wilders in het Torentje geen prettig idee. BBB was wel akkoord. 

Afstand nemen van het premierschap, doet de PVV-leider overigens niet van harte. Wilders vindt dat hij recht heeft om premier te worden. "We zijn de grootste partij geworden. Ik vind dat ik premier had moeten worden. Dat dat niet afgepakt kan worden." Maar hij slikt het, omdat hij op deze manier de formatie kan redden.

2. Is dat wel eens vaker gebeurd?

Nergens in het staatsrecht staat dat de leider van de grootste partij het premierschap toekomt. Het gebeurde voor het laatst in de jaren 70 en begin jaren 80. 

In 1971 leverde bijvoorbeeld niet de grootste regeringspartij (KVP) de minister-president, maar kwam die (Barend Biesheuvel )uit de veel kleinere ARP. Ook ARP’er Jelle Zijlstra, premier in 1966-1967, kreeg de voorkeur boven een politicus van de grotere KVP. 

Maar dit was een andere tijd. Het premierschap, ook in Europa, is nog veel prominenter en belangrijker geworden. Dit is dus een behoorlijke stap voor Wilders.

3. Wie bepaalt nu wie de nieuwe premier wordt?

Informateur Putters gaf vandaag aan dat dit 'op een later moment' wordt besproken. De vier onderhandelde partijen gaan uiteindelijk met elkaar bepalen wie de premier wordt. Er zal iemand worden gezocht met een centrumrechts profiel die acceptabel is voor de partijen. 

Die persoon moet voldoende politieke ervaring hebben om dit bijzondere kabinet te laten slagen, zegt politiek verslaggever Frits Wester. "Het is wel echt belangrijk dat de nieuwe premier politieke en /of bestuurlijke ervaring heeft. Hij of zij moet gevoel hebben voor politieke processen op het Binnenhof. De baas van een groot bedrijf bijvoorbeeld komt niet zomaar in aanmerking. Als directeur kan je dan wel een organisatie runnen, maar de nieuwe premier moet ook invulling geven aan een beknopt regeerakkoord en dealen met oppositiepartijen. Met de vorm van kabinet die nu is gekozen, zullen er extra grote uitdagingen komen."

De premiersvraag zal een onderdeel worden van de lopende onderhandelingen. Als de partijen er straks inhoudelijk uit zijn, moeten ze een formateur gaan aandragen, de beoogd premier. De vier partijen zullen met allerlei suggesties moeten komen voor een persoon die ze dit proces én de leiding toevertrouwen. Dat kan iemand zijn van allerlei politieke partijen. Een man of een vrouw."

4. Welke namen worden nu al genoemd?

Er zingen van allerlei namen rond. De namen van Johan Remkes (oud-minister en VVD-prominent) en Ronald Plasterk (oud-minister en vorige informateur) vallen de afgelopen tijd vaak in Den Haag. Maar het blijft speculeren. 

De huidige informateur, Kim Putters, heeft vandaag nog eens benadrukt dat hij het niet gaat doen. Al hopen sommigen nog dat hij nog van gedachten verandert.

5. Wat vindt de achterban van de PVV er eigenlijk van dat Wilders geen premier wordt?

RTL Nieuws deed een dag na de verkiezingen in november al een peiling. Wat blijkt? 56 procent van de PVV-kiezers vond het destijds een acceptabel idee dat Wilders geen premier zou worden, als de PVV maar in een rechts kabinet komt.