Aardverschuiving bij lokale verkiezingen VK betekent weinig goeds voor premier Sunak
Lokale verkiezingen in het VK lijken uit te draaien op een enorme nederlaag voor de regerende Conservatieve partij. De oppositiepartij, Labour, wint waarschijnlijk juist veel zetels. Volgens correspondent Anne Saenen laat dit zien dat de Britten weinig vertrouwen meer hebben in hun huidige regering. De toekomst van premier Rishi Sunak loopt daarmee gevaar.
Gisteren gingen Britten naar de stembus. Ze kozen meer dan 2600 zetels in 107 gemeenteraden, en 11 burgemeesters van grote steden. Tot nu toe is meer dan de helft van de stemmen geteld; de resultaten zullen tot en met zaterdag binnendruppelen. Maar de trend die de resultaten nu al laten zien, zet waarschijnlijk door.
En dat betekent dat de Conservatieve partij van de huidige premier Rishi Sunak - ook wel de Tories genoemd - 'harde klappen' krijgt, zegt Saenen. "Het lijkt erop dat de Tories de helft van hun zetels gaan verliezen." Het zou zelfs kunnen gaan om de slechtste lokale resultaten voor de Conservatieven in 40 jaar.
Grootste overwinning
De grootste overwinning voor de Labourpartij is die in de badplaats Blackpool South. Daar werd niet alleen voor de gemeenteraad gestemd maar ook voor een parlementaire zetel, omdat het Conservatieve parlementslid moest aftreden na een lobbyschandaal. Labour kreeg daar 26 procent meer stemmen in Blackpool dan in 2019. Dat is de op twee na grootste ommezwaai in tussentijdse verkiezingen sinds de Tweede Wereldoorlog, meldt persbureau Reuters.
Leider van de Labourpartij Keir Starmer grijpt de uitslag aan om te zeggen dat de Britten het tijd vinden voor een machtswisseling: "Dit is bij uitstek het moment waarop kiezers de kans hadden om een rechtstreekse boodschap naar de Conservatieven van Rishi Sunak te sturen, en die boodschap is een overweldigende stem voor verandering."
Voorland voor landelijke verkiezingen
De lokale verkiezingen worden gezien als graadmeter voor de landelijke, die ergens in het komende jaar zullen plaatsvinden. "Na deze lokale verkiezingen als voorland wordt verwacht dat de Conservatieven bij de nationale verkiezingen een dramatische nederlaag ondergaan", aldus Saenen. Uit onderzoek blijkt dat Labour niet per se populair is, maar dat de Tories dat vooral nog minder zijn.
Sunak moet die verkiezingen uitroepen en wachtte daarvoor op het juiste moment. Dat lijkt nu in ieder geval nog niet aangebroken. Stel dat dit stemgedrag inderdaad aanhoudt tot de volgende verkiezingen, zal het VK voor het eerst in 14 jaar weer door Labour worden geregeerd in plaats van door de Tories. "Dat zou het grootste verlies betekenen voor de Conservatieve Partij sinds 1997."
Reputatie op het spel
Deze verkiezingen gaan volgens Saenen dan ook niet alleen om lokale thema's, maar ook om de reputatie van de Tories en die van Rishi Sunak. "Dit laat zien wat Britten van de Conservatieve Partij als geheel vinden. En dat is duidelijk niet best."
En dat terwijl het juist aan Sunak was om de reputatie van de partij weer op te vijzelen na alle schandalen, en zijn partij klaar te stomen voor de landelijke verkiezingen. "Sunak heeft de afgelopen weken alle zeilen bijgezet", zegt Saenen. "Hij focuste op de economie en op minder hoge inflatie, en het migratiebeleid kreeg natuurlijk veel aandacht. Allemaal om zijn eerdere stemmers tevreden te houden, maar tevergeefs."
Eerder gingen al stemmen op binnen de Conservatieve partij om Sunak te vervangen als leider. "Die roep wordt door deze dramatische uitslag alleen maar groter."
Gedesillusioneerd
Er zijn verschillende verklaringen voor deze verschuiving onder Britse stemmers. Zo zijn Britten ontevreden over de hoge kosten van levensonderhoud, de slechte economie, de hoge inflatie en de hoge rente.
Ook Brexit speelt een grote rol in het stemgedrag deze verkiezingen, zegt Saenen. In het noorden van Engeland, waar veel oude industriegebieden zijn, werd van oudsher altijd Labour gestemd. In 2019 kozen die stemmers opeens overweldigend voor de Tories, vooral door de Brexit-belofte van de partij. "Blijkbaar zijn ze nu toch zo gedesillusioneerd met de Conservatieven en hoe Brexit heeft uitgepakt, dat ze weer terugkomen bij Labour.”
Daarnaast heeft de chaotische politiek van de Tories ze flinke reputatieschade opgeleverd. “Denk aan de feestjes die Boris Johnson gaf terwijl mensen binnen moesten blijven door de coronapandemie", zegt Saenen. "Of aan het ultrakorte premierschap van Liz Truss."
Buik vol van
Sunak vervangen is niet automatisch de oplossing voor alle problemen. Een nieuwe Tory-leider zou de vierde Conservatieve premier betekenen in twee jaar tijd. "Je kunt je voorstellen dat Britten hun buik vol hebben van de politieke chaos onder de Conservatieven", zegt Saenen. "En dat laten ze nu zien in het stemhokje."