Biden vredesvoorstel zet Israël en Hamas onder druk, maar hoe kansrijk is het?
Een voorstel van de Amerikaanse president Joe Biden om in drie stappen een einde te maken aan de oorlog in de Gazastrook, houdt de gemoederen al dagen bezig. Wat staat er precies in dit voorstel en is het genoeg voor vrede?
1. Hoe luidt het voorstel van Biden?
De eerste fase zal (minstens) zes weken duren. Daarin leggen de strijdende partijen hun wapens neer, trekken Israëlische troepen zich terug uit alle bevolkte gebieden van de Gazastrook, en laat Israël elke dag 600 vrachtwagens vol noodhulpgoederen toe.
Hamas moet in deze fase 'een aantal' gijzelaars die het sinds 7 oktober vasthoudt vrijlaten, onder wie vrouwen, ouderen en gewonden. Ook moet Hamas stoffelijke resten van overleden gijzelaars teruggeven aan hun families. Dit in ruil voor de vrijlating van 'honderden' Palestijnse gevangenen.
De tweede fase bestaat uit de vrijlating van alle resterende levende gijzelaars door Hamas, inclusief Israëlische soldaten. Doet Hamas dat, dan trekt Israël ook zijn troepen uit de niet-bevolkte gebieden van Gaza terug en wordt het staakt-het-vuren definitief. Deze fase kan volgens Biden pas beginnen als eerst 'een reeks details' zijn uitonderhandeld en de belangen van Israël zijn beschermd op een manier die 'Hamas niet toestaat zich te herbewapenen'.
In fase drie gaat de wederopbouw van de Gazastrook van start. Dit met hulp van Arabische landen en de internationale gemeenschap. Tot slot worden ook de laatste stoffelijke resten van gedode gijzelaars teruggegeven aan hun families, zei Biden vrijdag in een toespraak.
2. Gaat Hamas hiermee akkoord?
Hamas is via Qatar op de hoogte gebracht van Bidens voorstel. Daarop heeft een woordvoerder van de militante groepering laten weten dat Hamas er 'positief en constructief' tegenover staat. Iets wat gisteren nog eens werd bevestigd door de Egyptische buitenlandminister Sameh Shoukry.
"Deze deal maakt een einde aan de oorlog. Dat is wat Hamas wil", reageerde een hoge Amerikaanse functionaris op anonieme basis tegen de Amerikaanse nieuwssite Axios. "Ze kunnen de deal accepteren. Het alternatief is dat hun leiders ervoor kiezen om diep ondergronds te leven en onschuldige gijzelaars vast te houden, onder wie vrouwen, terwijl de oorlog voortduurt en de bevolking van Gaza lijdt. Dat zou dan hun keuze zijn."
3. Wat vindt de Israëlische regering hiervan?
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu wees het voorstel in eerste instantie niet af. Maar al snel werd hij opnieuw publiekelijk onder druk gezet door zijn ultranationalistische coalitiepartners Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir. Die laatste dreigde de Israëlische regering te laten klappen als Netanyahu een 'onverantwoordelijke deal ondertekent'. Smotrich sprak van een 'voorstel van overgave' die als het aan hem ligt bij ondertekening zal leiden tot de vervanging van het 'mislukte leiderschap'.
Vervolgens liet Netanyahu weten dat het voorstel van Biden 'onvolledig' is en dat Israël de oorlog in Gaza pas zal beëindigen als alle Israëlische oorlogsdoelen zijn bereikt. Zo heeft hij vanaf het begin gezegd dat Hamas moet worden 'vernietigd', dat alle gijzelaars moeten worden vrijgelaten en dat de Gazastrook nooit meer een bedreiging voor Israël mag vormen.
Duidelijk is in ieder geval dat Netanyahu nu echt zal moeten kiezen: akkoord gaan met Bidens voorstel of zijn regering langer aan de macht houden.
4. Welke reactie kwam er vanuit de Israëlische bevolking?
Een dag na de toespraak van Biden gingen tienduizenden demonstranten de straat op in de Israëlische stad Tel Aviv om druk uit te oefenen op de Israëlische regering. Zij willen dat er zo snel mogelijk een overeenkomst wordt gesloten waardoor de zo'n 120 nog levende gijzelaars terug naar huis kunnen en dat het geweld stopt. Ook eisten zij het aftreden van Netanyahu en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen.
De demonstratie eindigde met ongeregeldheden waarbij de politie onder meer een waterkanon heeft ingezet en waarbij twee mensen zijn opgepakt.
5. Gaat Bidens voorstel leiden tot een staakt-het-vuren?
"Het is nog maar de vraag of dit kansrijk is", zegt Midden Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam. "Zoals Biden het presenteerde, klinkt het als een redelijk en degelijk plan dat kans van slagen heeft. Maar het is inhoudelijk niet wezenlijk anders dan alle andere voorstellen die al zijn gepasseerd - en niet zijn aangenomen. Sterker nog: het is vrijwel hetzelfde."
De reactie vanuit de regering-Netanyahu stemt hem niet hoopvol. "Dit maakt het heel ingewikkeld. Als Israël bij het standpunt blijft dat ze de oorlog alleen staken als alle gijzelaars terug zijn en de volledige militaire en bestuurscapaciteiten van Hamas vernietigd worden - dus de hele organisatie - dan kan je niet tegelijkertijd met Hamas een deal sluiten. Dus tenzij de partijen tot een vergelijk komen, gaat ook dit plan het niet halen en lijkt een staakt-het-vuren nog ver weg."
Toch is er wel degelijk iets nieuws aan het plan-Biden, zegt Nagtzaam. "Het nieuwe eraan is dat de internationale druk om aan tafel tot een bestand te komen nu wel significant gegroeid is." Of dat ook ergens toe zal leiden, moet de komende dagen blijken.
