Rechts wint in Europa, maar echte aardverschuiving blijft uit
In verschillende landen hebben rechts-populistische partijen flinke winst geboekt bij de Europese Parlementsverkiezingen. Vooral de partij van de Franse Marine Le Pen boekte een enorme winst: die kreeg volgens eerste exitpolls ruim 30 procent van de stemmen. Toch is de 'ruk naar rechts' minder groot dan voorspeld.
"In een aantal landen hebben rechts-populistische partijen flinke winst geboekt, maar in de uiteindelijke zetelverdeling in het parlement lijkt de groei toch niet zo groot", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers over de voorlopige uitkomst van de verkiezingen.
Geen totale aardverschuiving dus voor de rechtse coalitie in Europa, maar het wordt wel een blok waar meer rekening mee moet worden gehouden. Dat zegt ook politiek verslaggever Frits Wester in onderstaande video;
De christendemocratische en conservatieve fractie EVP van Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen blijft de grootste, gevolgd door het blok van sociaaldemocratische partijen. De rest volgt nog steeds op grote afstand.
Grote schok
In onder andere Duitsland (de AFD) en Oostenrijk (de FPÖ) hebben rechts-populistische partijen flinke overwinningen behaald. Dat gebeurde ook in Italië, waar de partij van premier Giorgia Meloni met grote overmacht won.
In Nederland werd de PVV niet de grootste, maar boekte de partij wel grote zetelwinst. In Europa hoort de partij bij het blok Identiteit en Democratie (I&D). In onderstaand overzicht zie je de zetelverdeling in het toekomstige parlement.
De grootste overwinning 'op rechts' was voor het Franse Rassemblement National van Marine Le Pen. "Dat zorgt toch wel voor een schok", zegt Schreinemachers. "Dat zij zou winnen is geen verrassing. Maar dat de winst zo groot is wel."
Lange onzekerheid
De Franse president Emmanuel Macron reageerde daarop door nieuwe landelijke verkiezingen uit te schrijven. Want naast de winst van Le Pen, verloor zijn eigen partij flink. "Dat betekent tijdenlang onzekerheid in een van de belangrijkste landen van de EU", zegt Schreinemachers. "Frankrijk zet vaak de Europese koers uit samen met Duitsland, maar daar heeft bondskanselier Scholz ook verloren."
Ursula von der Leyen lijkt met deze uitkomst zo goed als zeker van een tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie. Maar mogelijk heeft zij voor een meerderheid in het parlement steun nodig van rechts-populistische partijen.
Schreinemachers: "Hoe groter de opmars van deze partijen, des te groter het stempel dat zij komende jaren kunnen drukken op de koers van Europa."
Von der Leyen: 'bastion tegen uiterst links en rechts'
Toch heeft Von der Leyen al laten weten niet te zullen samenwerken 'uiterst links en uiterst rechts'. Ze zei in een eerste reactie op voorlopige EU-verkiezingsresultaten: "Zonder de EVP kan geen meerderheid worden gevormd en samen zullen we een bastion bouwen tegen de uitersten van links en van rechts."
Andere landen
In meerdere landen lijkt het politieke midden als winnaar uit de strijd te zijn gekomen. In Polen ziet het ernaar uit dat de pro-Europese partij van premier Tusk de grootste is geworden, ten koste van de eurosceptische partij PiS, die de laatste jaren steeds de Poolse verkiezingen won.
In Spanje gaan de centrumrechtse en de sociaaldemocratische partij nek-aan-nek met elk rond de 30 procent van de stemmen. De rechts-populistische partij Vox komt daar niet verder dan ongeveer 10 procent van de stemmen.