Ons zoen-gedrag stamt af van hoe mensapen vlooien, zeggen onderzoekers

De onderzoekers publiceerden een nieuwe studie in het vakblad Evolutionaire Anthropology en schrijven hierin over de term 'groomer's final kiss hypothesis'. Daarmee verwijzen ze naar de handeling waarmee mensapen, zo hebben ze bestudeerd, hun vlooi-moment eindigen. Dat doen ze namelijk soms met een 'subtiel zuig-gebaar, met getuite lippen'. En dat doen mensapen om, zo schrijven de onderzoekers, de laatste restjes parasieten te verwijderen. 

"Het is een heel interessant onderzoek", zegt Daniel Seesink, bedrijfsprimatoloog en gespecialiseerd in gedrag van apen en mensen, tegen RTL Nieuws. "Er zijn wel logische redenen om te vermoeden dat er een verband zit tussen wat apen doen en deden, en wat wij nu doen."

Fijn stofje

Biologen weten door dit soort onderzoeken dat het vlooien ervoor dient dat apen verbinding maken, de hiërarchie in de groep bepalen. "Bij die aanraking komt oxycotine vrij, een stofje dat ons fijn doet voelen, en wat bij ons mensen ook loskomt als we elkaar kriebelen of masseren."

Ons zoen-gedrag is ook deels, vermoedelijk, te verklaren door naar onze voorouders te kijken, onder andere de bonobo's en de chimpansees, maar ook andere mensapen. 

"Ze lopen op handen en voeten", zegt de primatoloog. "En daardoor zien ze elkaars geslachtsdelen heel makkelijk en vaak. Als een aapjesvrouw vruchtbaar wordt, dan gaan de geslachtsorganen opzetten, ze verkleuren ook een beetje. Dat wat kinderen in de dierentuin een 'rode kont' noemen bij een chimpansee of een bonobo, dat zijn eigenlijk de geslachtsorganen die zijn opgezet." 

Vruchtbaar

Dat is voor de mannen in de groep heel aantrekkelijk, want die weten dan: dat vrouwtje  is vruchtbaar. "Een manier van begroeten is dan vervolgens dat mannetjes die geslachtsorganen gaan besnuffelen."

En dan nu het bruggetje naar de evolutie: wij mensen zijn uiteindelijk rechtop gaan staan. Onze geslachtsorganen zijn daardoor minder goed zichtbaar, en daar komt bij: wij zijn op een gegeven moment kleding gaan dragen. "Bovendien hebben we geen haren meer overal en kunnen we douchen, dus vlooien is niet meer nodig. Daardoor zijn mensen een andere manier gaan zoeken om met elkaar te verbinden, te communiceren. En dat is: het gezicht. De mond is nu een erogene zone. Zoenen is een van de eerste intieme dingen die je met elkaar doet, met kleding aan."

Wel heeft Seesink een kanttekening. "Het is heel ingewikkeld om onderzoek te doen naar het gedrag van apen. Als je dat in een gecontroleerde omgeving doet, zoals in een opvangcentrum of in een laboratorium, kun je je afvragen hoe natuurlijk het gedrag van de aap is." 

Apen verstoppen zich

"En in het wild is observeren ingewikkeld, omdat apen zich verstoppen, niet altijd op zelfde plek leven. Als je een conclusie trekt uit langdurige observaties, zou je eigenlijk, op een later moment, de groep apen - of juist een ándere apensoort - nogmaals observeren om je conclusie te controleren. Daarom is het ook goed dat de onderzoekers schrijven dat het vlooi-gedrag van apen mogelijk een verklaring is voor het zoen-gedrag van mensen: je weet het nooit helemaal zeker." 

De onderzoekers stellen ook dat er meer onderzoek moet worden gedaan naar 'vlooigedrag in populaties van mensapen'. 

Bovendien zegt Seesink ook dat we moeten uitkijken dat we apen niet te veel vermenselijken, antropomorfisme genoemd in de wetenschap. "Ze zoenen elkaar vermoedelijk wel echt puur uit praktische overwegingen, namelijk: die parasieten verwijderen. Je moet niet te veel menselijke eigenschappen op dieren plakken, ook niet als wetenschapper. Dat romantische idee dat we krijgen als we apen een keer de lippen op elkaar zien drukken, dat is te vergezocht."

Bekijk ook onderstaande video, waarin een zeldzame apensoort te zien is: