Ruzie tussen Spaanse koning en premier na overstromingen: 'Wat de koning zei, kan gewoon niet'

Hoe kon het zo misgaan in en rond Valencia? En wie is daar verantwoordelijkheid voor? De bewoners van het getroffen gebied leken daar afgelopen weekend al een antwoord op te hebben toen de Spaanse koning Felipe langskwam. Hij werd bekogeld met modder en flessen en de menigte riep 'moordenaar' naar hem. Dat is hier te zien:

Hoe dat zit, legt correspondent Richard Hogenkamp uit. Hij stond zondag midden in de chaos in Paiporta, het zwaar getroffen dorp dat de koning afgelopen zondag bezocht. "Het lijkt alsof de woede op de koning was gericht, maar het ligt eigenlijk net iets anders."

Menigte werd steeds groter

"Ik was zondag in Paiporta toen opeens het bericht kwam dat de koning onderweg was. In de dorpen rond Valencia is het vaak 'ons kent ons' en dus wisten in no time heel veel mensen dat Felipe eraan kwam. Er ontstond een menigte die van plan was om dingen te gaan roepen. Toen er steeds meer mensen kwamen, gingen velen ook dingen gooien. Er ontstond het idee dat ze iets konden bereiken, omdat ze met zoveel waren."

"De mensen wilden een boodschap afgeven en gezien worden, door hun woede te richten op een autoriteit als de koning. Wat ze niet wisten is dat premier Sánchez er ook was. Maar die bleef in zijn auto zitten vanwege de ongeregeldheden. Mensen vertelden mij dat, als ze hadden geweten dat Sánchez er ook was, ze hun woede op hem hadden gericht in plaats van op de koning", zegt Hogenkamp.

Want het was juist de koning die het gesprek aanging met de bewoners. En hij zei opvallende dingen. Zo zei hij tegen iemand dat hun woede 'begrepen moet worden'. En dat 'de overheid en al haar lagen aanwezig zouden moeten zijn in de getroffen dorpen'. "Als je dieper luistert, dan zegt hij eigenlijk dat politici geen idee hebben van wat er zich in en rond Valencia afspeelt. Ook vertelde hij iemand 'rustig te blijven en niet alles te geloven omdat er ook giftige krachten aan het werk zijn'. Dat zijn zinnen die een koning eigenlijk niet mag uitspreken", zegt Hogenkamp.

Koning wil tweede bezoek

Het lijkt de koning weinig te schelen. Hij wil zelfs terug naar het rampgebied voor nog een bezoek. Maar premier Sánchez, die verantwoordelijk is voor wat de koning doet en zegt, is faliekant tegen. Hij is bang voor nieuwe ongeregeldheden. Maar dat weerhoudt het koningshuis er niet van om online aan te kondigen dat er nog een bezoek aankomt.

Wat Sánchez wel goedkeurde, is een bezoek aan een centrum dat de hulpverlening coördineert. "Daar kon weinig misgaan, volgens Sánchez", zegt correspondent Hogenkamp. "Maar de koning heeft in het coördinatiecentrum geroepen dat hij de boel ging voorzitten onder het mom van: 'Als jullie het niet kunnen, doe ik het wel'. Daar heeft de koning, die dus veel kritiek heeft op de hulpverlening na de overstromingen, een behoorlijk statement gemaakt. Een statement dat je als koning eigenlijk niet kunt maken", zegt Hogenkamp.

Het tekent de moeizame band die de premier en de koning al lange tijd met elkaar hebben. "Kijk maar naar eerder dit jaar", zegt Hogenkamp. "Koning Felipe vierde zijn 10-jarig jubileum op de troon. In Nederland verwachten we dat de premier de koning dan uitgebreid feliciteert. Dat is wat Mark Rutte ook deed toen Willem-Alexander de 10 jaar aantikte. Hier hield Sánchez zich stil. Uiteindelijk kwam een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken met een online felicitatie die zes seconden duurde. Er is geen enkele blijk van waardering tussen beide mannen en je ziet ze nauwelijks samen."

Statement van Felipes nichtje

Familieleden nemen het voor de koning op of komen met hun eigen statements. Felipes moeder, de vroegere koningin Sophia, heeft 50.000 euro gedoneerd voor hulpverlening. En Felipes nichtje, Victoria, postte een statement op haar Instagram-pagina. Een behoorlijk statement. In haar story was een foto van haar oom Felipe te zien met de tekst: 'Hij laat zijn gezicht zien als anderen vluchten. Hij is de enige ambtenaar die altijd is waar hij moet zijn.' Mogelijk verwijst ze naar politici in het algemeen of naar premier Sánchez.

Die spanning lijkt nu bij de overstromingen tot uiting te komen. Zowel de premier als de koning denken openlijk anders over de hulpverlening. En de slachtoffers zelf lijken, ondanks het bekogelen van de koning met modder en flessen, aan zijn kant te staan. De woede richt zich op de premier. "Veel mensen die bij de laatste verkiezingen op Sánchez stemden, zeggen dat nu nooit meer te doen."

25 jaar geleden al waarschuwing

"Ze nemen hem drie dingen kwalijk. Als er zo'n ramp gebeurt, dan heeft de premier die er op dat moment zit, het sowieso vaak gedaan. Ze verwijten de premier dat hij de infrastructuur heeft verwaarloosd, waardoor de ramp zo groot is geworden", zegt Hogenkamp. "Ik moet wel zeggen dat 25 jaar geleden al gewaarschuwd werd dat juist dorpen als Paiporta gevaar liepen. Alle voorgangers van Sánchez hebben dus ook niets gedaan." Zo zag Paiporta er na de overstromingen uit:

"Ten tweede verwijten ze de premier dat het weeralarm te laat kwam. Al is Sánchez niet de persoon die weeralarmen verstuurt. Wat wel echt op zijn bord ligt, is dat de hulpverlening veel te traag op gang kwam. Verschillende ministers erkennen dat ook. Het steekt mensen dat vrijwilligers meer doen dan militairen. En sommige militairen die er zijn, zouden na opruimwerkzaamheden aan lokale bewoners hebben gevraagd of ze hun handen mochten wassen met stromend water dat er in de getroffen dorpen maar mondjesmaat is. Er is bijna geen vrijwilliger die dat vraagt."

Sánchez krijgt vette onvoldoende

Afgelopen dinsdag publiceerde de krant El Español de waarderingscijfers van Spaanse bestuurders naar aanleiding van de ramp in Valencia. De koning kreeg als rapportcijfer een 7,6. Premier Sánchez kreeg een veelzeggende 2,6.

Trage hulpverlening

Dat de hulpverlening zo traag op gang kwam, komt volgens correspondent Richard Hogenkamp voor een groot deel doordat niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de hulp. "In Spanje hebben regiobesturen veel bevoegdheden. Zo valt het leger en de Guardia Civil, een soort Spaanse marechaussee, onder de landelijke overheid. Maar de politie en de brandweer vallen dan weer onder het regionale bestuur."

"Wie bij deze ramp moet ingrijpen, is dus allerminst duidelijk. Daardoor doen de landelijke en regionale overheid soms tegelijkertijd hetzelfde en soms doen ze allebei niets. De rechtse, regionale overheid heeft eerder deze week gezegd dat de landelijke overheid de leiding mag nemen. Niet als cadeautje aan Sánchez, maar waarschijnlijk bewust zodat de premier de schuld krijgt als het misgaat." Sánchez reageerde dinsdag door te zeggen dat het regiobestuur verantwoordelijk is.