Democratie in VS én Nederland staat onder druk, vinden veel Nederlanders

Afgelopen weekeinde demonstreerden meer dan 10.000 mensen in Amsterdam tegen racisme en fascisme. "De zorgen die bij veel demonstranten leven, dat de democratie onder druk staat en vrijheden op het spel staan in deze tijd, die zie ik in ons onderzoek terug", zegt RTL-opiniepeiler Gijs Rademaker.  

Democratie in Amerika 

Als het gaat om de Verenigde Staten zijn die zorgen torenhoog. Ruim driekwart maakt zich zorgen over anti-democratische krachten in het land en meerderheden vinden ook dat de rechten burgers en de onafhankelijkheid van rechters en pers 'zwaar onder druk' staan.  
 

Ook in Nederland 

Maar ook over ons eigen land hebben veel mensen het gevoel dat vrijheden onder druk staan. Rademaker: "Die zorgen over ontwikkelingen in Nederland zijn een stuk minder groot als over de Verenigde Staten, maar ze zijn er wél." 

Opgeteld maakt bijna tweederde zich in enige mate zorgen over de ondermijning van de democratie in Nederland. Zo'n 15 procent vindt dat de onafhankelijkheid van rechters en pers 'zwaar onder druk' staat, maar nog eens eenderde van de mensen vindt dat dat 'enigszins' het geval is.  
 

Links én rechts 

"En die zorgen leven opvallend genoeg bij linkse én rechtse kiezers. Linkse kiezers benoemen vaak dit rechtse kabinet en de grote rol van de PVV. Ze hebben het ook over de kritiek van die partij op de media en rechterlijke macht", vertelt Rademaker. 

"Rechtse stemmers hebben juist vaak het gevoel dat oppositiepartijen en bijvoorbeeld ministeries niet willen meewerken aan wat dit kabinet wil aanpakken. Terwijl, geven zij aan, 'dit is waar het volk voor heeft gestemd'. Een gebrek aan medewerking is dus de bedreiging die deze groep ziet. Kortom: beide kanten hebben dus ongeveer dezelfde zorgen over democratie, maar zien elkaar vaak als de oorzaak daarvan."
 

Vertrouwen blijft 

Ondanks de zorgen heeft een kleine meerderheid (53 procent) van de mensen wel vertrouwen in het functioneren van de democratie in Nederland. Dat is hetzelfde percentage als eind 2024.  
 

Ook in Amerika zelf zijn burgers bezorgd over hun rechtsstaat, vertelt Amerika-verslaggever Sophie van der Meer. Volgens een recente peiling van NBC news vindt 43 procent van de geregistreerde kiezers in Amerika dat de President en zijn Kabinet teveel macht hebben. "Met name Democraten vrezen voor de rechtsstaat, veel meer dan Republikeinen."

Zo vinden veel Democraten dat de regering Trump de grenzen van de wet opzoekt door sinds zijn aantreden in januari vooral te regeren met presidentiele besluiten. "Daarmee kan de President beleid invoeren met alleen zijn handtekening, er is geen meerderheid voor nodig van het Parlement. Dat zit Democraten niet lekker, nu Trump in het Witte Huis zit. Veel Republikeinen vinden dat onzin, want die besluiten horen bij de macht van een president."

Ook vinden veel Amerikanen dat het Hooggerechtshof teveel is gepolitiseerd. Een op de drie geregistreerde kiezers vindt dat het Hof, met overwegend conservatieve rechters, teveel macht heeft. "Zeker sinds het afschaffen van het nationale recht op abortus, vinden veel linkse Amerikanen dat het Hof politiek gekleurde beslissingen neemt. En dat maakt progressieve Amerikanen nerveus, omdat het Hooggerechtshof het laatste woord heeft in de VS als zaken hoog oplopen."