Klimaatzaak Bonaire begint: 'Eerste Nederlandse gemeente die deels dreigt onder te lopen'

Ze willen dat de Nederlandse staat meer doet om het eiland klimaatbestendiger te maken. Zo zou Bonaire met concrete maatregelen beter verdedigd moeten worden tegen overstromingsgevaar vanwege zeespiegelstijging. Ook zou Nederland al in 2040 klimaatneutraal moeten zijn, in plaats van 2050.

Dat is tien jaar eerder dan nu in de planning zit. Het zou een grote extra opgave betekenen voor Nederland. Afgelopen maand werd bekend dat de kans dat ons land de klimaatdoelen voor 2030 haalt al heel erg klein is.

'Geen plannen, geen bescherming, geen gelijkheid'

Volgens Greenpeace worden Bonaire en haar inwoners nu onvoldoende beschermd tegen klimaatverandering. En dat terwijl het eiland nu al de gevolgen ondervindt van overstromingen, hitte en koraalsterfte. "Voor Bonaire zijn er geen plannen, geen bescherming, geen gelijkheid", stelt Greenpeace.

De acht individuele eisers wonen op Bonaire, of zijn er opgegroeid. Zij vertellen nu al last te ondervinden van de opwarming. Bijvoorbeeld omdat kinderen vanwege de toegenomen hitte meerdere uren per dag niet naar buiten kunnen. Of omdat door extreme regenval straten onderlopen en onbegaanbaar worden.

Bonaire is sinds 2010 een 'bijzondere gemeente' van Nederland. Er wonen tussen de 20.000 en 30.000 mensen op het eiland. Samen met Saba en Sint Eustatius worden de eilanden Caribisch Nederland genoemd. 

Ook zijn er zorgen over de zuidkant van het eiland, waar oude slavenhutjes staan en zoutwinning plaatsvindt. "Als dit deel onder water komt te staan, gaat dit belangrijke cultureel-historische erfgoed verloren. Daarmee wordt een deel van onze geschiedenis uitgewist", zegt Judmar Emerenciana, een van de bewoners van Bonaire. 

Eerste gemeente die gevolgen ondervindt

Van alle Nederlanse gemeenten zou Bonaire als eerste voor een deel onder water kunnen komen te staan. Dat bleek uit onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam in 2022. Zo'n 20 procent van het eiland kan nog deze eeuw in zee verdwijnen 

Uit berekeningen van het KNMI blijkt dat Bonaire zeker kwetsbaar is. De zeespiegel zal er in 2050 gemiddeld ongeveer 25 centimeter hoger staan. Als het gaat om het eind van deze eeuw, maakt het veel uit in hoeverre de wereld door gaat met het uitstoten van broeikasgassen, stelt het KNMI in de 'klimaatscenario's'.

"Bij een lage uitstoot kan Bonaire rond 2100 een redelijk sterke zeespiegelstijging verwachten (van 31 tot 78 centimeter), bij hoge uitstoot is dat nog meer (55 – 127 centimeter)."

Unieke zaak

Wat deze rechtszaak bijzonder maakt, stelt Greenpeace, is dat het de eerste is in Europa die ook over 'adaptatie' gaat. Daarmee wordt bedoeld: het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. 

Onlangs maakten we deze video over Tuvalu, waar de bewoners zich ook ernstig zorgen maken over zeespiegelstijging: 

Eerdere klimaatzaken gingen altijd over de oorzaak van klimaatverandering: het beperken van de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen, die vooral komt door de verbranding van fossiele brandstoffen olie, steenkool en gas.

Zo oordeelde het Internationale Gerechtshof afgelopen zomer dat rijke landen verplicht zijn om het klimaat te beschermen en schade te voorkomen. Een half jaar daarvoor bepaalde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens dat landen die te weinig aan klimaatbeleid doen, de mensenrechten schenden.

Klimaatoma’s

In die laatste zaak, die van de Zwitserse 'Klimaseniorinnen' ofwel klimaatoma’s, werd de overheid aangeklaagd omdat oplopende temperaturen en toenemende hittegolven hun gezondheid ernstig in gevaar kunnen brengen. 

Ook in de zogenoemde Urgenda-rechtszaak in Nederland ging het erom dat de overheid meer moest doen om de CO2-uitstoot naar beneden te krijgen. Maar de landsadvocaat benadrukt dat de verschillen met de Urgenda-zaak groot zijn.

Toen de rechter en uiteindelijk de Hoge Raad zich hierover uitsprak, was er nog niet zoveel Europees klimaatbeleid, waar ook Nederland inmiddels veel mee bezig is. Pas na die uitspraak van de Hoge Raad, in 2019, werd in Brussel de Europese Klimaatwet vastgesteld.

Historische uitstoot

Greenpeace stelt daar tegenover dat Nederland in het verleden veel CO2 heeft uitgestoten en een rijk land is. Volgens internationale afspraken zou Nederland daarom sneller z’n uitstoot moeten terugbrengen dan veel andere landen. Daarom wordt geëist dat de uitstoot 'binnen de Nederlandse grenzen in 2040 nul moet zijn.'