Zo ging RTL Nieuws undercover in de ondergrondse kinderporno-netwerken
RTL Nieuws heeft de afgelopen maanden onderzoek gedaan naar ondergrondse kinderpornonetwerken op het dark web. In dit artikel legt journalist Daniël Verlaan uit hoe hij te werk is gegaan.
1. Strafbaarheid en protocol
Het strafrecht maakt geen onderscheid tussen journalisten en andere burgers: iedereen moet zich aan de wet houden. De journalist die strafbare feiten pleegt, zoals het betreden van kinderpornonetwerken en het bekijken van misbruikbeelden, zal dan ook als een gewone verdachte worden behandeld. Een belangrijke taak van de pers is het aan de kaak stellen van misstanden. En soms is het daarbij nodig om strafbare feiten te plegen, omdat de misstand anders niet kan worden aangetoond. In het verleden werden journalisten om die reden vrijgesproken.
Daarom heb ik in samenwerking met de juridische afdeling van RTL een protocol opgesteld om het onderzoek uit te voeren. Daarin staat onder meer dat ik mijn strafbare handelingen die ik in het kader van het onderzoek verricht, vastleg in een logboek. Daarnaast gebruikte ik alleen de computer die op de redactie van RTL Nieuws staat om mijn onderzoek uit te voeren. De verzamelde informatie wordt veilig bewaard op een versleutelde externe harde schijf, waar ook de hoofdredactie het wachtwoord van heeft.
2. Undercoveractie
Ik ben met verschillende profielen undercover gegaan en heb mij voor enkele maanden in de netwerken gemengd. Ik heb geen beelden gedeeld of anderen aangemoedigd om iets te delen, maar vooral vertrouwen gewonnen om zo veel mogelijk informatie over de netwerken te verzamelen. Zodra ik vragen stelde aan de leden van het netwerk, heb ik mijzelf geïdentificeerd als journalist van RTL Nieuws. Op de tientallen interviewverzoeken die ik stuurde, heeft één persoon gereageerd.
3. Beelden
Van de 421 beelden van Nederlandse slachtoffers heb ik er een kleine honderd bekeken en geanalyseerd om te bevestigen dat het inderdaad om Nederlandse kinderen gaat. Ik heb daarvoor de beelden eerst in een klein scherm en zonder geluid bekeken, zo kon ik weten wat mij te wachten stond. Daarna ben ik de beelden gaan analyseren om te kijken of ik Nederlandse objecten of aanwijzingen kon spotten, zoals een krant, merk of kledingstuk. Ook luisterde ik naar het geluid, om bijvoorbeeld Nederlandse spraak of een Nederlands tv-kanaal te herkennen. Na analyse zijn de beelden direct op een veilige manier van de computer verwijderd.
4. Psychologische hulp
Het bekijken van de beelden deed mij meer dan ik aanvankelijk had ingeschat. Nadat ik er twee nachten slecht van had geslapen, verplichtte de hoofdredactie mij om professionele hulp te zoeken. Samen met een psycholoog die gespecialiseerd is in traumaverwerking heb ik gesprekken gevoerd om de beelden om een goede manier te verwerken. Hij merkte op dat het voor journalisten lastig is om deze beelden te zien, omdat je er niet echt over kunt praten – het onderwerp is zo heftig dat je de gruwelijke details niet even met je collega's bespreekt. Daarnaast heeft de psycholoog tips gegeven om mijn onderzoek voort te zetten met minimale impact op mijn geestelijke gezondheid. De gesprekken hebben mij erg geholpen bij het kunnen uitvoeren van mijn onderzoek.
5. Politie
De hoofdredactie van RTL Nieuws heeft de politie voor publicatie geïnformeerd over het onderzoek, om zo eventuele verstoring van politieonderzoek zo veel mogelijk te voorkomen.
