Waarom kopen we tijdens Black Friday meer dan we willen?
Torenhoge hakken, een tweede koptelefoon of een sportapparaat dat je toch niet gaat gebruiken. Zodra er korting op zit, zijn we geneigd de meest onnodige dingen te kopen. Waarom doen we dat? En hoe kunnen we zorgen dat we dat dít jaar niet doen?
Kortingsacties zijn een psychologisch spel, zegt consumentenpsycholoog Patrick Wessels. En dat begint al met de manier waarop winkels hun korting aangeven.
Grote streep
"De oude prijs, bijvoorbeeld 100 euro, schrijven ze zo groot mogelijk, dan gaat er een heel grote streep doorheen, en dan staat de kleine prijs, bijvoorbeeld 60 euro, daarnaast. Je denkt dan: dit product is 100 euro waard, dan is 60 euro een koopje."
"Daar komt bij dat winkels zo slim zijn om te zeggen dat zo'n korting maar tot een bepaald moment geldt. Dat zorgt ervoor dat jij denkt: als ik in januari bedenk dat ik dit toch wil hebben, dan ben ik 40 euro meer kwijt en daar krijg ik spijt van. Dan kan ik het beter nu vast kopen."
Zelfvertrouwen
"Op zo'n moment moet je met zelfvertrouwen tegen jezelf kunnen zeggen: ik weet zeker dat ik het nu niet nodig heb, en als dat verandert dan betaal ik straks wel wat meer. Maar dat is lastig."
Wat te mooi lijkt om waar te zijn, is dat meestal ook
De Consumentenbond onderzocht aanbiedingen bij 100 webwinkels. 39 daarvan misleidden klanten bij minstens vijf aanbiedingen. Vooral de 'van'-prijzen worden vaak hoger voorgesteld dan ze zijn.
Zo geeft de bond het voorbeeld van een draagbare bluetooth-luidspreker bij JBL. Die was 'afgeprijsd' van 299 euro naar 223 euro. Maar in werkelijkheid was hij nooit duurder dan 244 euro.
Wehkamp 'stuntte' met een elektrische tandenborstel van Oral-B. "Van 279,99 euro voor 149 euro." Maar de tandenborstel kostte al drie maanden 149 euro, en heeft zelfs even 139 euro gekost.
Dat maakt de aanbieding niet alleen misleidend, maar ook verboden: De 'van'-prijs moet in de drie maanden voorafgaand aan de aanbieding minstens één keer door de winkel zijn gerekend, heeft de Autoriteit Consument en Markt bepaald.
Een andere truc die winkels toepassen om jou iets te laten kopen, zag Wessels laatst bij een grote website. "Daar stond: je mag hier maximaal 10 stuks van kopen. Daarmee zeggen ze: het is zo'n goed, goedkoop product, dat iedereen er meer zal willen en er kans is dat ze snel zijn uitverkocht. En dan denk jij: dit moet ik ook hebben."
Wat het weerstaan van aanbiedingen extra moeilijk maakt, is dat kopen zorgt voor een - kortstondig - geluksgevoel.
Machtiger
Black Friday wordt steeds machtiger, ziet ook Wessels. "Het begon met grote ketens als Coolblue, Bol.com en MediaMarkt. Die stellen daarmee een soort norm. Als je nu bij een kleinere retailer komt die geen aanbieding heeft op Black Friday, dan ben je als consument bijna teleurgesteld, dus ook zij moeten haast wel."
Tegenbeweging
Maar er komt volgens Wessels langzaamaan een tegenbeweging op. Zo heeft Dille & Kamille op dezelfde dag 'Green Friday': de winkelketen geeft geen korting, maar plant bomen in Nederland en Costa Rica. Modeketens doen bijvoorbeeld de dinsdag erna iets voor het goede doel.
"Een kleinere retailer kan niet stunten met prijzen, zoals de grote zaken dat kunnen. Zij onderscheiden zich bijvoorbeeld door meer service of persoonlijk contact. En dat extra geluksgevoel dat je bij grote ketens krijgt door de korting, geven zij je nu doordat je een goed doel steunt."
Voorkom dat jij in de valkuil trapt
Wil je dit jaar voor de verandering niet meer of duurdere dingen kopen dan je nodig hebt? Volg dan deze tips van consumentenpsycholoog Patrick Wessels:
- "Onderzoek wat prijzen gedurende het jaar doen. Is het wel echt een aanbieding, of is dat product stiekem bijvoorbeeld goedkoper als je het een paar maanden later koopt?"
- "Denk van tevoren goed na wat je nodig hebt. Kijk dan naar één product: voldoet dat? Koop het dan. Er zal altijd een fiets zijn met meer versnellingen, of een grotere tv. Laat je niet verleiden om die te kopen."
- "Ga naar een rustige winkel of koop online als je in een rustige ruimte bent. Ons bewustzijn raakt geprikkeld door invloeden: je ziet, hoort, ruikt... Hoe drukker het wordt, hoe meer prikkels er zijn. Je brein is daar dan mee bezig en minder goed in staat zich bezig te houden met de aankoop. En dan neemt je gevoel het over."
- "Vergelijk de prijzen bij verschillende winkels. Ook als een product wordt neergezet als heel goedkoop. Is het dat wel echt, of kun je het ergens nog goedkoper vinden?"