Pubers worstelen, ouders bezorgd: 'Lastig gedrag in coronatijd versterkt'

Bezorgde ouders zien hun pubers worstelen:

"Ik ben moeder van vier pubers van wie twee echt last hebben van de lockdown. Mijn oudste zoon loopt ondertussen bij een psycholoog en m'n dochter is dit jaar gestopt met d'r opleiding. Allebei hebben ze last van somberheid, door het wegvallen van structuur, sport sociaal leven etc. Daarnaast ben ik horeca ondernemer en maken de kinderen zich daar ook zorgen over." 

"Hier een brugklasser! Vorig jaar kon hij wel dealen met de lockdown ondanks dat z'n kamp en eindmusical niet doorgingen. Nu is hij een stuk somberder: hij mist z'n sociale leven, wordt gek van alleen maar les via Teams (in groepen van meer dan 100 zodat er ook weinig ruimte is voor vragen) en is bang dat hij zoveel lesstof mist waardoor hij straks niet eens op de havo kan blijven!"

"Mijn kind heeft vier van de vijf dagen online les, van 9 tot 6 uur. Baantje in de horeca staat stil, wel veel opdrachten van school want 'jullie mogen toch nergens heen dus kun je wel extra opdrachten doen'. Ze komt amper buiten en heeft een tekort aan sociale contacten omdat ze zich aan de regels houdt. Maar ik zie haar alleen depressiever en negatiever worden."

Deze ouders reageerden op een oproep van RTL Nieuws. We vroegen naar ervaringen van ouders na de dood van de 14-jarige Pepijn, die niet goed kon omgaan met de lockdown en spanning miste. Hij stierf in een tentje aan een koolmonoxidevergiftiging in combinatie met drugs.

In een indringende rouwadvertentie riepen zijn ouders andere ouders op om hun kinderen nu goed in de gaten te houden. Pepijn is niet de enige voor wie de grote veranderingen door de coronacrisis moeilijk zijn.  

"Tieners hebben veel behoefte aan prikkels, aan spanning én sociaal contact. Ze moeten ontdekken wie ze zijn, wie ze willen zijn en waar hun grenzen liggen, ook door er overheen te kunnen gaan", zei ontwikkelingspsycholoog Yvonne van den Berg van de Radboud Universiteit al eerder. Door alle maatregelen is dat allemaal heel moeilijk.

Ontwikkeling kan niet op pauze

Sterker nog, de ontwikkeling van pubers is in deze coronacrisis op pauze gezet. "Maar die ontwikkeling kun je niet stoppen. Dus ontwikkelen tieners eenzaamheid, angst, somberheid", legt Anita Kraak uit. Zij is deskundige Veilig Opgroeien van het Nederlands Jeugdinstituut. De school is dicht, de sportclub is dicht, er zijn amper sociale contacten mogelijk, er is weinig ontdekkingsruimte. "Het is het tegenovergestelde van wat ze nodig hebben." 

Hoe langer dit voortduurt, hoe zwaarder het wordt. De ministers die maandag in het Catshuis zaten, kregen in een presentatie alarmerende cijfers voorgeschoteld over hoe ernstig het gesteld is met onze mentale gezondheid nu de coronacrisis maar voortduurt. Vooral over de jongeren zijn de zorgen groot. 

Als schoolpsycholoog op middelbare scholen merkt Hanneke Visser dat leerlingen het steeds lastiger vinden hun schoolwerk te doen en de lessen vol te houden. "Ik zie bepaald gedrag bij leerlingen versterkt worden. Leerlingen die al wat bangig waren worden banger; leerlingen die somber waren wat somberder; leerlingen die al wat meer aan het eten waren, eten meer."

Het komt door het gebrek aan perspectief, denkt ze. Niet alleen de leerlingen die ze begeleidt, maar ook de grote groep leerlingen vraagt zich af: hoe lang duurt dit nog en gaat het wel goed komen met ons? 

Verkeerde boodschap van volwassenen

Visser weet dat huiselijk geweld, depressies en verslavingen op de loer liggen en daar is ze alert op. Maar ze begint altijd met zeggen: 'de gevoelens die je hebt zijn normaal; je bent niet de enige die dit voelt' en vraagt dan door.

Wat volwassenen volgens de psycholoog verkeerd doen, is steeds roepen: 'jullie hebben een mentaal probleem, jullie hebben leerachterstanden, jullie zoeken een uitweg in alcohol en drugs'. "Die problematische boodschap is juist wat tieners niet nodig hebben. Dan wordt de hoop die ze nog hebben nog kleiner."

Het allerergste dat je volgens Visser kunt zeggen tegen een puber is dat-ie bij een verloren generatie hoort. "Daar kun je niets mee als kind, behalve het waarmaken dan. Haar alternatief: 'jij bent van de generatie die veerkracht ontwikkelt. Somber zijn is heel normaal in deze rotperiode. Maar met onze hulp en jouw power kom je er bovenop'." 

In een corona-expertgroep van schoolpsychologen denkt Visser mee aan 'wat wel?' Hier enkele van haar tips.

Wat wél te doen als volwassene (ouder/docent/oom/oma)?

• Praat. Zeg dat het knap is hoe hij of zij het volhoudt, want het is heel moeilijk. Zeg dat je het ook moeilijk vindt om hoop te zien en ritme te houden.

• Vraag. Wat is jouw reactie op deze crisis? Hoe ontsnap je er even aan? Wat is de gezonde kant en wat is de risicovolle kant daarvan? Wie kan jou helpen om het gezond gezond te houden? 

• Bij pubers heeft het niet veel zin om alleen maar te verbieden, helpen vooruit denken is vaak een beter idee. Dat deden jongerenwerkers goed in de dagen van de avondklokrellen. Wat gebeurt er als je nu te ver gaat?

• Wandelen in daglicht, speel in de sneeuw. Geef het goede voorbeeld en vraag je puber mee. Die heeft soms wat aanmoediging nodig. De app Ommetje helpt daarbij.

• Laat jongeren meedenken over hoe nu verder, op school en in hun wijk of dorp. Het zal je verbazen wat ze kunnen bedenken.