Nepnieuws over boerenprotesten gaat wereldwijd viraal

De Belgische omroep VRT deed onderzoek naar de nepnieuwsberichten rond de boerenprotesten in Nederland en zagen dat er wereldwijd aandacht is voor de demonstraties en protesten in ons land.

Kochten boeren een legertank?

Zo verspreidde Keean Bexte, een Canadees die regelmatig publiceert op alternatieve nieuwssites een tweet waarin hij meldt dat Nederlandse boeren een legertank aangeschaft zouden hebben om een distributiecentrum te blokkeren:

De tweet werd tot nu toe al 1,7 miljoen keer bekeken en kreeg bijna 50.000 likes. Flinke cijfers, maar het bericht klopt niet. Uit onderzoek van de VRT blijkt dat de beelden uit hun context zijn getrokken.

Het gaat om een authentieke Amerikaanse Sherman Fireflytank uit de Tweede Wereldoorlog, die in bezit is van een hobbyverzamelaar, bevestigt de eigenaar aan RTL Nieuws. "We kwamen terug van een evenement en de tank moest daarbij van de trailer af. We hebben de tank niet aan de boeren verkocht. De tank heeft niets met de boerenactie bij het distributiecentrum te maken."

Neppe schotwond

Het is niet het enige voorbeeld van nepnieuws rond de boerenprotesten dat viraal gaat. Een ander twitteraccount deelde een filmpje waarop te zien zou zijn dat protesterende boeren erachter komen dat er undercover-agenten aanwezig zijn, en daarmee op de vuist gaan. Maar ook hier betreft het beelden die uit de context zijn gehaald: het gaat om een coronaprotest in Den Haag uit 2020.

Ook circuleert er een foto op social media van een schotwond, die zou moeten bewijzen dat een van de protesterende boeren geraakt zou zijn door een politiekogel. Deze foto is niet echt:

Waarom doen mensen dit?

Maar waarom plaatsen mensen dit soort berichten? We vroegen het aan factchecker Maarten Schenk van Leadstories.com, een site waar feiten en beweringen gecontroleerd worden op feitelijke (on)juistheid. "Mensen plaatsen dit soort berichten omdat het kliks en likes oplevert", vertelt hij. "Soms gebeurt zoiets als grap, soms zit er een diepere gedachte achter. Er zijn mensen die dit doen vanuit een overtuiging. Zij zijn anti-elite."

In sommige gevallen is er ook een financieel belang, vertelt Schenk. "Hoe meer volgers, kijkers en likes, hoe meer bereik en hoe hoger de inkomsten. Soms door advertenties op hun YouTube-kanaal of website, soms omdat ze allerlei merchandise verkopen, zoals petten, vlaggen en t-shirts."

Van corona naar stikstof

Hij ziet dat de focus van complotdenkers moeiteloos verschuift van corona, naar de oorlog in Oekraïne en nu de Nederlandse protestboeren. "Ook bij de stikstofdiscussie denken sommige mensen dat er sprake is van een samenzwering en een complot en halen ze het World Economic Forum erbij."

Volgens Peter Burger, docent wetenschapsjournalistiek en brongebruik aan de Universiteit Leiden en factchecker bij Nieuwscheckers, is er tijdens de coronacrisis een netwerk gegroeid van mensen die tegen de overheid zijn. "Die pakken nu ook moeiteloos andere thema's op. Veel mensen zijn nu boos over de stikstofaanpak, en dan zijn ze sneller geneigd om dit soort berichten serieus te nemen."

Mainstream

Dat bevestigt Schenk. "Mensen die boos zijn, willen alles geloven dat hun vooroordeel bevestigt. En bij de mainstream media lees je die berichten niet, dus dat bevestigt hun theorie dat er sprake is van een complot. Maar de reden dat je dit soort nepnieuws niet bij mainstream media ziet, is dat die wél feiten checken."

Dat nepnieuwsberichten zo snel verspreiden is een kwalijke zaak, vindt factchecker Schenk. "Het kan leiden tot escalaties. Stel dat een goedgelovig persoon het leest en denkt, zij een tank, dan ik ook een tank. Zo kan het echt uit de hand lopen."

Geblokkeerd

Schenk heeft de tweet over de tank ook gefactcheckt, en kwam eveneens tot de conclusie dat de bewering van Keean Bexte niet klopt. "De tweet viel me op vanwege de 1,7 miljoen views, dus toen ben ik erin gedoken. Toen ik vervolgens reageerde onder de tweet van Bexte en hem er op wees dat het niet klopt wat hij beweert, reageerde hij door mij te blokkeren." Inmiddels heeft Schenk ook nog een nieuwe tweet van Bexte onderzocht, en als nepnieuws bestempeld:

Reactie

RTL Nieuws heeft Bexte om een reactie gevraagd, maar hij antwoordde dat hij 'te druk is' om ons te woord te staan. Op de vraag waarom hij de tweet geplaatst heeft, en of hij zich er van bewust is dat hij nepnieuws verspreidt, gaf hij geen antwoord meer. Hij heeft de tweet over de tank, die dus al ruim 1,7 miljoen keer bekeken was, vanmiddag verwijderd.