Maanmissie: vervuilend prestigeproject of wel degelijk interessant?

We vragen het aan Vincent Icke. Hij is hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden en bijzonder hoogleraar kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam.

Eerst maar even over de uitstoot. Eerder schreven we al hoe vervuilend de Space X-raketten van Elon Musk zijn. De lancering met de toeristenbemanning stond ongeveer gelijk aan de uitstoot van 100 auto's in een jaar of een vlucht Amsterdam - New York.

'Vrij onschuldig'

Hoe zit het met deze maanmissies? "De uitstoot van de raketten die gebruikt worden, is voor het grootste deel water", zegt hoogleraar Icke. Het gaat om vloeibare waterstof en vloeibare zuurstof, dat levert samen water op 'en dat is vrij onschuldig'. Aan de zijkant van die raket zitten boosters, stuwraketten, die zijn wel vervuilend.

Hoé vervuilend, is niet helemaal duidelijk. "Die uitstoot is niet fris, maar in vergelijking met industrieën is de totale hoeveelheid gering of zelfs verwaarloosbaar."

Maar wetenschappelijk leren we er een hoop van, toch? Enthousiastelingen zullen ongetwijfeld verklaren dat de vervuiling - groot of klein - opweegt tegen de voordelen. "Dat is een heikeler punt", zegt Icke. "De wetenschappelijke waarde van de mens op de maan is nul."

'Begrijp er weinig van'

Een stevige uitspraak. Hebben we daar helemaal niks aan? Volgens de hoogleraar heeft de mens in de ruimte niks te zoeken. "Als je wil weten hoe iets in elkaar zit, dan stuur je instrumenten. Die karretjes op Mars verzamelen bijvoorbeeld heel veel wetenschappelijke informatie, zonder dat dat veel inspanning kost. Een mens is nou eenmaal een onbetrouwbaar meetinstrument."

Ruimtevaart wordt vaak gezien als een wedstrijd tussen landen of wereldmachten, en dat is hier ook het geval zegt de hoogleraar. "Daar begrijp ik weinig van. Dat je probeert op te scheppen is menseigen, maar doe dat op de Olympische Spelen. Het is een manier van jezelf laten gelden. Ik ben astrofysicus, ik ben niet in competitie met collega's in andere landen. Ik wil ze er niet uitwerken. Dat is in de ruimtevaart wel het geval. Samenwerking is er vrijwel niet."

'Het leert ons veel over onze aarde'

Geen samenwerking? Niet wetenschappelijk? Philippe Schoonejans van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA ziet juist heel véél samenwerking. En zo'n maanmissie levert wel degelijk veel kennis op, zegt hij.

Een groot contrast met eerdere maanmissies. "Destijds was het enige doel van de Amerikanen: eerder op de maan zijn dan de Russen." Want de Russen wisten al eerder een mens in de ruimte te brengen.

Nu is het doel veel wetenschappelijker. "De raket gaat naar de zuidpool van de maan, waar we heel veel kunnen leren van de geologie, omdat de algemene theorie is dat de maan ooit aan de aarde heeft vastgezeten, dus wat we daar vinden leert ons ook heel veel over de aarde zelf."

Wat kun je dan vinden? Gesteente. "De kraters op de zuidpool waar 4,5 miljard jaar geen licht op is geweest, zijn volstrekt onaangetast. Dat gesteente zou heel erg vergelijkbaar moeten zijn met het ontstaan van de aarde."

Die stenen kunnen dan worden vergeleken met wat op aarde te vinden is. "Maar het is ook fundamentele wetenschap. We willen gewoon meer weten over het ontstaan van het hele zonnestelsel."

Bedrog

Toch is hoogleraar Icke niet overtuigend dat daarvoor een bemande missie nodig is. "Het is hartstikke spannend, dat zal ik niet ontkennen. Maar het is niet inhoudelijk. Landen willen laten zien dat ze het beste zijn. Verkoop dat niet onder het mom van wetenschap, want dat is bedrog."

Schoonejans van de ESA erkent dat het doel van de maanmissie niet puur wetenschappelijk is. De maanmissie wordt ook gebruikt als voorbereiding op verdere reizen, zoals naar Mars. "Dat is heel erg moeilijk, dat kunnen wij nog niet. Op de maan kun je heel erg goed methoden en technieken testen. In een paar dagen ben je weer terug. De maan is zóveel dichterbij dan Mars."

Exploratiedrang van de mens

De maanmissie levert ons dus technologie op om naar Mars te gaan. Maar waarom zouden we er heen moeten? "Dat heeft te maken met de exploratiedrang van de mens. De mens wil verder kijken dan zijn neus lang is."

Dat de mens niks te zoeken heeft in de ruimte, daar is hij het niet mee eens. "Een mens is flexibel en kan ad hoc beslissingen nemen, met robots - hoe geweldig die ook zijn - is dat toch een stuk moeilijker."

Of zo'n bemande missie nou wetenschappelijk nut heeft of niet, het levert sowieso iets positiefs op: inspiratie.

Een verschil met de maanmissies uit de vorige eeuw is dat de bemanning inclusiever zal zijn. "Ze willen in elk geval een vrouw en een persoon van kleur", zegt Schoonejans. "Inclusiviteit aantonen is heel belangrijk. De ESA doet dat ook. We hebben bij de recente astronautenselectie ook een gehandicapte astronaut."

Hoogleraar Icke: "Inspiratie is een van de weinige argumenten waar ik wél iets mee kan. Ergens door geïnspireerd worden, dat iets kán."