Sterren zwijgen over rol in gokreclames, maar Glenn niet: 'Er móét wat gebeuren'

450.000 nieuwe gokkers telt Nederland sinds de legalisering van de gokmarkt in oktober 2021, becijferde NRC Handelsblad dinsdag. Niet allemaal problematische gokkers, maar logischerwijs geldt: hoe groter de markt, hoe meer probleemspelers.

Het waren in de begindagen vooral BN'ers die in spotjes op internet en televisie reclamemaakten voor kaartspelletjes, roulette en online sportweddenschappen. Denk aan gepensioneerde voetballers (onder wie een oud-verslaafde), een illusionist, een uitgerangeerde politiewoordvoerder en de winnares van een modellenjacht. We hebben verschillende van hen proberen te spreken, maar niemand wilde meewerken. Te druk met de voorbereidingen op een aankomende vakantie. Geen zin. In het buitenland. Of gewoonweg geen gehoor.

Sinds een jaar is het gebruik van zulke 'rolmodellen' verboden voor gokbedrijven.

"Door de gokmarkt te legaliseren, heeft de overheid de gokindustrie ontdaan van zijn schimmige imago. Misschien wel met het idee om de markt te reguleren en daarmee mensen beter te beschermen, maar het is er allemaal niet veiliger op geworden. Gokken is ineens overal. In de praktijk blijkt dat mensen nog meer op zichzelf zijn aangewezen."

Aan het woord is Glenn Helder, oud-voetballer van onder andere Arsenal, Vitesse en het Nederlands elftal. En ook oud-gokverslaafde. Aan het eind van zijn carrière kwam hij steeds dieper in de problemen door zijn verslaving, totdat hij op straat en uiteindelijk in de gevangenis belandde. "Ik kwam elke dag in het casino met m'n bekende kop en nog dacht ik dat mensen niet wisten dat ik een gokprobleem had." 

Zo hardnekkig is een gokverslaving.

Helder kwam erbovenop. Als hij nu aan gokken denkt, ziet hij een 'bliksemschicht van kwaadheid' voor zich. Verslaafd is hij allang niet meer. Wel bezorgd over de jongeren van nu. "Tegenwoordig is het nog eens twee keer zo gevaarlijk als in mijn tijd. Met je mobieltje kun je zo vanuit je broekzak meespelen."

Jellinek: jongeren kopiëren gedrag rolmodel

Het precieze effect van rolmodellen op het gokgedrag van mensen is niet onderzocht, zegt Floor van Bakkum van verslavingsinstelling Jellinek. "Maar uit andere studies weten we wel dat rolmodellen invloed hebben op met name jongeren. Als een bekendheid een bepaald soort drankje drinkt of een speciaal kledingmerk draagt, heeft dat effect. Vooral jongeren zullen geneigd zijn dat gedrag te kopiëren."

Sinds 30 juni 2022 zijn bekendheden al niet meer toegestaan in gokreclames. "Welk effect dat precies heeft gehad, weten we niet precies. Het is niet apart onderzocht. Wat we wel hebben gezien, is dat het aantal gokreclames sindsdien niet minder is geworden."

De regels zijn sinds kort nog strenger geworden. Reclame op televisie, radio en in bushokjes is sinds 1 juli verboden. Alleen online mag nog reclame worden gemaakt voor online kansspelen op sites waar weinig jongeren komen (minder dan 5 procent van de bezoekers jonger dan 24 jaar).

O ironie: het had maar weinig gescheeld, of Helder had ook zelf in een gokreclame gespeeld. "Ik ben niet tegen gokken. Mensen hebben nog altijd een eigen verantwoordelijkheid en daarbij weet ik dat veel mensen plezier halen uit een avondje uit naar het casino, of een gokje wagen op een voetbalwedstrijd. En als ik het niet zou doen, zou iemand anders wel in mijn plek in die reclame zijn verschenen."

Maar hij wilde zo'n reclame wel maken op zijn eigen voorwaarden, zegt hij. "Ik wilde alleen meedoen als ik ook mocht waarschuwen voor de negatieve gevolgen van gokken. Noem het een bewustzijnscampagne: 'houd het wel leuk', of: 'geniet, maar word geen Glenn Helder'. Zo'n soort boodschap."

Uiteindelijk zette het verbod op rolmodellen in gokreclames een streep door alle plannen.

De overheid zou meer verantwoordelijkheid moeten nemen, vindt Helder. "Iedereen is op één of andere manier gevoelig voor een gokverslaving. Ie-de-reen. Als je wint, wil je meer. En als je verliest, zul je proberen je inleg terug te winnen. Allebei zijn op hun eigen manier triggers om door te spelen."

Als het aan Helder ligt, begint én eindigt iedere gokreclame met een waarschuwing voor de gevolgen van een verslaving. "Niet zoals nu, dat de waarschuwing alweer uit beeld is voordat je de eerste twee woorden hebt kunnen lezen. Nee, de reclame moet beginnen met een duidelijke waarschuwing van 3 à 4 seconden. Bam! In je gezicht. En dan ook na het filmpje gelijk nóg een keer. Bam! Er moet beter gewaarschuwd worden om te voorkomen dat jongeren naar de kloten gaan."