Hoezo Valentijnsdag commerciële onzin? 'Indekken tegen teleurstelling'
Wordt het morgen een bos bloemen, een lekker geurtje of helemaal niets? Er wordt nogal verschillend gedacht over Valentijnsdag. Volgens mensen die zeggen ertegen te zijn, zou het te commercieel zijn en niets met liefde te maken hebben. Consumentenpsycholoog Patrick Wessels denkt dat veel van die mensen zich indekken tegen teleurstelling. "Dus zeggen ze: ik vind het niks, die commerciële rotdag."
"Om het maar even heel boud te stellen: ik denk dat de houding van veel critici te maken heeft met de onzekerheid die bij deze dag hoort", zegt Wessels.
Vergeleken met bijvoorbeeld sinterklaas en kerst - feestdagen met evenzeer een commercieel randje - is Valentijn een dag omgeven met onzekerheid. Morgen op 14 februari is het weer zover. "Het risico op een mislukte sinterklaas is niet zo groot: sint koopt cadeautjes voor de kinderen en die vinden dat schitterend. De uitkomst van kerst is al wat onzekerder als je aan tafel gaat met je familie of schoonfamilie. Het is niet voor niets dat sommige mensen dan al afhaken."
Valentijnsdag is zowaar nóg spannender, zegt Wessels. "Je stelt die dag in het teken van je partner of die ene geheime liefde, wat de kans op falen groter maakt. Misschien doe je wel je best en wordt dat niet volledig gewaardeerd of erger nog: het gaat helemaal mis. Dan is het fijn om je daar tegen te wapenen door te zeggen: 'ik vind het niks, die commerciële rotdag'."
De herkomst van Valentijnsdag
De meningen over de oorsprong van 'die commerciële rotdag' lopen uiteen. Mogelijk zou het aan het einde van de 5de eeuw zijn ontstaan ter vervanging van het romeinse vruchtbaarheidsfeest Lupercalia op 15 februari. Tijdens Lupercalia werden lotingen georganiseerd waarbij mannen en vrouwen willekeurig aan elkaar werden gekoppeld.
De meer gangbare theorie is dat Valentijnsdag is vernoemd naar de priester Valentinus, die in het geheim - tegen de wens van keizer Claudius - huwelijken sloot tussen soldaten en hun geliefden. Toen de keizer hierachter kwam werd Valentinus ter dood veroordeeld. Op 14 februari 268 werd hij onthoofd.
Collega-consumentenpsycholoog Tom van Bommel denkt dat een deel van het verzet tegen Valentijnsdag vooral voor de bühne is. Oftewel: veel van de mensen die zich vandaag nog stoer uitspreken tegen de dag van de liefde verschijnen morgenavond gewoon met een bosje bloemen thuis. "Ik denk dat de weerstand vooral voortkomt door het gevoel van verplichting. Als er iets hand in hand gaat met verplichting is het wel Valentijnsdag."
Ook met bijvoorbeeld een verjaardag ben je sociaal verplicht om een cadeautje mee te nemen, zegt Van Bommel. "Maar met Valentijn is de weerstand daartegen op de één of andere manier erger. Ik denk dat dat komt door enerzijds het gevoel van die verplichting en anderzijds de wetenschap dat bedrijven profiteren die het toch al niet slecht hebben."
Het grote verschil met kerst en sinterklaas is dat die dagen sterker geworteld zijn in onze eigen geschiedenis dan het Amerikaanse Valentijnsdag, zegt Van Bommel. "Met Valentijnsdag is consumptie de cultuur. Over sinterklaas en kerst hoor je die geluiden ook weleens, maar die feesten hebben los van het commerciële aspect ook nog andere kanten, zoals de spanning van het ernaartoe leven, de boom versieren en de christelijke traditie."
Dat Valentijnsdag hier toch enige mate van populariteit kent, komt door onze fascinatie met Amerika, schrijft hoogleraar diplomatieke geschiedenis Giles Scott-Smith in een blog op de site van de Universiteit Leiden. "Amerika heeft nog steeds een soort glans over zich", stelt Scott-Smith. "Als iets succesvol is in Amerika wordt het ook vaak geëxporteerd naar andere landen."
Volgens de hoogleraar zijn Amerikanen goed in het aandacht geven aan vrolijke momenten. "Maar het commerciële aspect is nooit ver weg. Je moet iemand laten zien dat je van diegene houdt door iets te kopen. De Amerikaanse economie is gebaseerd op consumptie."