Tien jaar na MH17 klinkt het tussen de zonnebloemen: 'We missen jullie steeds meer'

Zonnebloemen. Overal zijn zonnebloemen, prachtig in bloei. Je ziet ze bij elk van de 298 bomen op het terrein van het Nationaal Monument MH17 in Vijfhuizen, in de velden rondom het 'lint' dat het monument vormt en in de handen van de vele honderden nabestaanden. 

Hier werd gistermiddag rampvlucht MH17 herdacht. Koning Willem-Alexander, premier Dick Schoof, de Australische minister van Justitie en ambassadeurs van verschillende landen zijn samen met 1300 nabestaanden naar het nationale monument pal naast Schiphol gekomen. 

Polderbaan blijft stil

Als de herdenking 's middags rond 13.40 uur begint, vliegen verschillende toestellen nog in een bocht langs het herdenkingsterrein. Later, als de namen van de slachtoffers worden voorgelezen, is de Polderbaan door Schiphol tijdelijk stilgelegd. Alleen hoog in de lucht trekken vliegtuigen over. 

Er staat een briesje, maar zoals elk jaar op 17 juli schijnt de zon uitbundig. "Typisch MH17-weer", zei Piet Ploeg, voorzitter van de Stichting MH17, daar bij een eerdere herdenking over. Ook gisteren sprak hij, zoals te zien is in deze video:

Het is bijna onvoorstelbaar dat het al tien jaar geleden is dat het boven Oost-Oekraïne gruwelijk misging, vertelt nabestaande Ria van der Steen. Zij verloor haar vader Jan en stiefmoeder Neeltje bij de ramp en schreef voor RTL Nieuws blogs over de rechtszaak rondom MH17. "De ramp is zo verweven met mijn leven: in zekere zin voelt het als de dag van gisteren. Dat er deze weken zoveel aandacht voor de ramp was op radio, tv en in de krant maakt ook dat ik weer terug in de tijd wordt gebracht." 

"De wereld kan in tien jaar tijd ontzettend veranderen", zei premier Schoof er in een toespraak bij de herdenking over. "Maar voor jullie is de tijd tien jaar geleden stopgezet." Bekijk een deel van zijn toespraak hier:

Naast Schoof geeft ook de Australische minister van Justitie, die speciaal voor de herdenking is overgekomen, een toespraak. Over het belang van internationaal onderzoek. Over de pijn dat Rusland nooit verantwoordelijkheid heeft genomen. Er klinkt applaus voor oud-premier Rutte, die ook aanwezig is, als hij door voorzitter Piet Ploeg wordt bedankt voor zijn 'niet-aflatende inzet' en 'steun aan nabestaanden'. 

Mijn broer, mijn neefje, mijn drie dochters

Het wordt pijnlijk duidelijk dat de tijd voor veel nabestaanden tien jaar geleden inderdaad is stopgezet als de 298 namen worden voorgelezen. De zoon van de piloot, overgekomen vanuit Maleisië, begint met de 15-koppige bemanning van het toestel. "My beloved father", zegt hij. "44 years old."

Het voorlezen van de namen duurt ruim een half uur. "Onze geweldige lieve kleinzoon", "mijn fantastische dochter, "mijn oom, mijn tante, neef en neefje", klinkt het. 

"Mijn mentorleerling", "mijn broer", "onze lieve ouders". "Onze lieve pap." 

Een ogenschijnlijk oneindige rij nabestaanden leest de namen van alle inzittenden voor. De tijd lijkt opnieuw even stil te staan als een vader voor de microfoon stapt en "mijn drie dochters" zegt: "12, 10 en 7 jaar oud". Zij zaten samen met hun moeder in het toestel. Hier zie je hoe gisteren een aantal namen werden voorgelezen:

Een vrouw die de naam van haar zoon en schoondochter voorleest, loopt niet meteen bij de microfoon weg, maar pauzeert even. "Wij missen jullie steeds meer", zegt ze. Er zijn meer nabestaanden die zeggen dat 'de pijn in hun hart alleen maar erger wordt'. 

'Lange, lange adem'

"Het is net alsof het gevoel van toen even terugkomt als de namen worden voorgelezen", zegt Ria. De organisatie van de herdenking heeft voor de 10-jarige ceremonie teruggegrepen op de allereerste herdenking van de ramp, in november 2014. Toen speelde bijvoorbeeld ook het Radio Filharmonisch Orkest, net als gisteren. 

Na het lezen van de namen zwelt hun muziek opnieuw aan: "River flows in you." Ook de wind zet op, maar de MH17-zon blijft schijnen. Veel mensen kijken vanuit het programmaboekje met de 298 namen op naar boven. 

Premier Schoof spreekt in zijn toespraak van een 'lange, lange adem' die nodig is voor rechtvaardigheid. "We hebben de tijd. Het geduld. Het doorzettingsvermogen", belooft hij. Hij noemt een veroordeling niet hetzelfde als 'iemand achter de tralies hebben'. In Nederland zijn in november 2022 drie bevelhebbers die in Oost-Oekraïne waren ten tijde van de ramp bij verstek veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor hun rol bij het neerhalen van MH17.

'Vandaag pauzeren we' 

Maar vooral staat hij stil bij de slachtoffers. "Vandaag pauzeren we om hen te herinneren." Na afloop van de herdenking legt koning Willem-Alexander een eerste zonnebloem bij het gedenkteken. Daarna spreken hij, Schoof en Rutte met nabestaanden. Over de ramp. 

Het valt Ria op hoe rustig de herdenking verliep. Ze zat er met meer innerlijke rust, maar merkte dat ook aan de mensen om haar heen. "Tuurlijk is er het verdriet, maar het zakt ook sneller weer weg." De honderden nabestaanden lopen langs de bomen van de slachtoffers of slaan een arm om elkaar heen. "Het voelt een beetje als één grote reünie", zegt Ria. 

Gedenkteken in de vorm van oog

"Als je niet beter zou weten, zou je nooit denken dat hier een enorme ramp wordt herdacht", glimlacht een voorbijlopende man. Een paar meisjes spelen in een van de velden met zonnebloemen. 

Eén ding wil Ria nog gezegd hebben: "Het stalen gedenkteken is een oog, dat door een gat in een stalen wand naar boven kijkt." Op het oog staan de namen van alle 298 slachtoffers. De grote stalen wand staat voor de zwaarte van het verlies. "Maar in die wand zit een opening, die staat voor de hoop richting de toekomst", zegt ze.

Zo hebben de slachtoffers hun blik naar boven gericht. Dat, en die zonnebloemen: "Het is en blijft iets dat aandacht nodig heeft", zegt Ria. Maar die aandacht heeft het gekregen. "Dus is het tijd om naar huis te gaan, daar trek ik een biertje open."