Nederlandse wijn in opmars, maar klimaatverandering niet altijd positief
Nederlandse wijnboeren timmeren aan de weg. Twente is als negende Nederlandse streek benoemd tot erkende wijnstreek, en dat laat zien dat druiven voor kwalitatieve wijnen steeds noordelijker groeien. "Gemiddeld genomen maken we in Nederland betere wijn dan in Frankrijk."
Nederland wijnland: misschien niet de meest voor de hand liggende combinatie, maar volgens sommelier Koen van der Plas is het wel degelijk het geval. "In Nederland zijn boeren pas sinds de jaren 70 serieus met wijn bezig, dus misschien erkennen we het nog niet zo."
Kwaliteitsmerk
Wat volgens hem het bewijs is dat Nederlandse wijnboeren goed op weg zijn, is het feit dat wijn uit Twente vorige maand een officieel EU-kwaliteitsmerk kreeg. Door de zogeheten Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB) wordt de streek erkend als beschermde wijnstreek. Dankzij het label zien consumenten dat de kwaliteit van de wijn gegarandeerd is. Twente is de negende streek in Nederland met een BOB.
Van der Plas: "Aan het verkrijgen van de BOB gaat een jarenlang proces vooraf. Je moet als wijnboer aan veel regelgeving en Europese normen voldoen. Zo'n label laat zien dat we Nederlandse wijn niet kunnen en mogen onderschatten."
Het kwaliteitsmerk voor Twente werd door de eigenaren van drie Twentse wijngaarden aangevraagd. Rob Kleinsman van De Wijnmakers, een bedrijf dat onder meer drie eigen wijngaarden telt, hield zich ermee bezig. Toen Kleinsman met de aanvraag begon, deed hij dat met één wijngaard van zo'n 2,5 hectare groot. Inmiddels is de totale oppervlakte van De Wijnmakers uitgebreid tot 12 hectare.
Wat is een BOB?
Een Beschermde Oorsprongsbenaming (BOB) is een Europees kwaliteitslabel. De eigenaren van de drie wijngaarden die het label aanvroegen, hebben geformuleerd waar een wijn uit Twente aan moet voldoen. De wijnen die geproduceerd worden op die drie wijngaarden, krijgen vanaf dit jaar het label BOB Twente.
Andere wijngaarden uit Twente die dat label ook willen gebruiken, mogen dat alleen als ze aan de kwaliteitseisen voldoen. Een voorbeeld: de leemhoudende bodem is kenmerkend voor de wijnen met de oorsprongsbenaming Twente. Alleen de wijnen van druiven die zijn geoogst op deze leemhoudende gronden komen in aanmerking voor het label BOB Twente.
Los van de aanleg van wijngaarden neemt het aantal wijnhuizen toe. Zo telde Van der Plas er in rond 2017 135, terwijl Nederland er inmiddels richting de 200 telt.
Bekende druivenrassen
Ook het aantal druivenrassen dat in Nederland groeit, neemt toe. Op de wijngaarden van De Wijnmakers groeien relatief onbekende druivenrassen zoals johanniter en solaris, maar ook cabernet noir, pinot noir en chardonnay worden aangeplant. Die laatste twee gedijen vooral goed bij warmer weer, iets wat door klimaatverandering in Nederland vaker voorkomt.
"Ik denk dat ze het in Frankrijk niet willen toegeven, maar daar wordt het zo langzamerhand te warm voor chardonnay en pinot noir", zegt Ronald de Groot van wijnmagazine Perswijn. "Chardonnay werd vroeger in Frankrijk eind september geplukt, maar tegenwoordig in veel wijnstreken al in augustus. Dat is eigenlijk te vroeg. In Nederland wordt de druif wel in september of oktober geplukt. Je zou dus kunnen zeggen dat het in Nederland beter gaat dan in Frankrijk."
Op Wijndomein de Apostelhoeve in Zuid-Limburg, de oudste wijngaard van Nederland, worden vijf druivenrassen aangeplant. Viognier, die warm weer nodig heeft om te rijpen, groeit er sinds 2020. Dat dit druivenras, afkomstig uit de Rhône, kan groeien in Nederland, wil volgens De Groot absoluut iets zeggen over de verandering van het Nederlandse wijnklimaat.
Wijnproductie in Nederland
2018 was een goed wijnjaar. Er werden toen rond de 1,3 miljoen wijnflessen geproduceerd in Nederland. In de daarop volgende jaren nam de productie wat af, tot 2022. Ook dat jaar werden ruim 1,3 miljoen flessen geproduceerd. In 2023 nam de productie weer toe, tot ruim 1,7 miljoen flessen.
De bekendere druivenrassen die door warmer weer in Nederland kunnen groeien, zorgen volgens sommelier Van der Plas voor meer bekendheid en verkoop. "Het is heel Hollands om bij onbekendere rassen te denken dat ze niet goed zijn, terwijl we gemiddeld genomen in Nederland betere wijn maken dan in Frankrijk. In Frankrijk vindt massaproductie plaats, terwijl we in Nederland enorm ons best doen op de wijn."
Drinkers van Nederlandse wijn
In Nederland worden genoeg Nederlandse wijnen gekocht, maar de wijnexport is nihil. In een land als Frankrijk werden de eerste wijngaarden in de zesde eeuw voor Christus aangelegd, terwijl Nederlandse boeren er net aan een halve eeuw mee bezig zijn. Die 'achterstand' gaat Nederland volgens de sommelier nooit meer inhalen, ook niet omdat de productiekosten in Nederland 'aanzienlijk hoger' zijn.
Tegelijkertijd drogen Zuid-Europese wijngaarden door extreme hitte op. Nu is de Nederlandse wijn volgens De Groot nog niet exportgericht, maar in de toekomst zou dat kunnen veranderen. "Je moet de Nederlandse wijnen voldoende promoten. De Beschermde Oorsprongsbenaming kan daar een rol bij spelen."
Niet te nat en zacht
Genoeg kansen voor wijn uit Nederland dus, maar klimaatverandering is niet alleen maar goed nieuws. Waar 2022 een goed wijnjaar was en de productie ook in 2023 toenam, verwachten de experts dat de hoeveelheid geproduceerde wijn in 2024 lager is.
Dat heeft te maken met de te zachte winters, legt De Groot uit. Tijdens een minder koude winter beginnen druiven eerder te groeien. Volgt na het zachtere weer alsnog vorst, dan lopen die al gegroeide druiven vorstschade op. De Groot: "Sommige bedrijven in Limburg zijn door vorstschade dit jaar de helft van hun geproduceerde druiven verloren."
Daarnaast zorgt extreem weer voor veel regenval. Warmte in combinatie met vocht is ideaal voor meeldauw, een schimmel die de druiven bijna net zo lekker vindt als wij.