Kabinet wil noodprocedure migratie, experts verbaasd: 'Dit dient geen doel'

De bedoeling van het kabinet is om een asielcrisis uit te roepen. Op die manier kan een deel van de Vreemdelingenwet buiten werking worden gesteld, dat kan in bepaalde situaties zonder inmenging van de Tweede Kamer. "Code rood voor onze rechtsstaat", schreef asieladvocaat Wil Eikelboom op X.

'Het wordt politiek misbruikt'

"Dit kan niet volgens de wet", zegt ook asieladvocaat Eva Bezem. En universitair docent migratierecht Mark Klaassen: "Er is geen aanleiding om dit nu te doen, er is geen uitzonderingssituatie."

Minister Marjolein Faber denkt dat haar plannen wel overeind blijven bij de rechter. "We hebben het juridisch laten toetsen." In onderstaande video zegt ze er meer over:

Een uitzondering kan er in de wet wél gemaakt worden als er bijvoorbeeld sprake is van oorlog in Nederland, er een grote epidemie is, of een natuurramp. "Je zou hopen dat ministers niet te makkelijk grijpen naar dit soort middelen. Nu wordt het politiek misbruikt om een bepaald doel te behalen", zegt Klaassen.

Geen sprake van nood in 2022

Voormalig staatssecretaris van migratie Eric van der Burg liet twee jaar geleden al eens onderzoeken wanneer er sprake is van een buitengewone situatie. Toen was de conclusie in een Kamerbrief: "Daar is geen sprake van. Het gaat om problemen van structurele aard, zoals de knelpunt in de reguliere opvang van vreemdelingen."

Volgens Klaassen is dat - net als in 2022 - nog steeds het geval. "Er zou een discussie moeten komen over de uitvoering van het beleid. Er zijn nu duizenden mensen die kansloos zijn voor een status. Als je die een korter traject zou geven, in plaats van de maanden die ze nu in ons land zijn, zou de druk op het systeem al veel minder worden. Maar je ziet amper voorstellen om daar echt iets aan te doen."

Bij de coronapandemie werd wel gebruik gemaakt van een noodprocedure. Dat was volgens Van der Burg toen nodig om de 'verspreiding van het virus te beperken'.

Naar de Raad van State

Asieladvocaat Eikelboom is stellig: "Blijkbaar is de bevoegdheid om een noodprocedure in werking te stellen niet veilig bij dit kabinet. Ze kunnen het doen, en ze gaan het doen. Maar de rechter moet er ook nog wat van vinden."

Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans beaamt dat laatste. Het kabinet zal na het instellen van de noodprocedure ook een wetsvoorstel moeten doen. De Raad van State en vervolgens de Europese Commissie kijken daar vervolgens naar. "Ik ben heel erg benieuwd wat die zullen oordelen."

'Dit dient geen enkel doel'

Wat er ook gebeurt, de asielproblemen worden er volgens de experts niet door opgelost. "Er is een probleem in de opvang, niet bij de instroom", zegt Klaassen. "Als je kijkt naar de hele EU, zijn we gemiddeld als het gaat om asielinstroom. Er is geen piek."

"Ze hebben een kortzichtige politieke boodschap", zegt asieladvocaat Bezem. "Dit dient geen enkel doel." En áls de maatregelen worden doorgevoerd, zal het de instroom volgens Klaassen slechts mondjesmaat beperken: "Het asielrecht wordt voor 95 procent bepaald door het Europese recht. Daar kun je met nationaal noodrecht toch niet van afwijken."

Procederen

Toch gaat het kabinet dit waarschijnlijk wel gewoon doorzetten, denkt ook hoogleraar staatsrecht Wim Voermans. "Ik denk dat ze het gewoon doorvoeren en later kijken of ze worden teruggefloten. Dat gebeurt in België nu ook. Ook al is een noodprocedure hier misschien niet voor bedoeld."

Asieladvocaat Eikelboom verwacht de komende tijd in elk geval meer zorgen bij zijn eigen cliënten. "Ik denk wel dat wij hier snel mee te maken krijgen. En als er asielafwijzingen komen, zullen wij in actie komen. Dan zullen we moeten procederen."

"Wat minister Faber beoogt, is dat ze op deze manier meteen tot actie over kan gaan", zegt politiek verslaggever Floor Bremer. "Ze werkt aan een asielcrisiswet, maar dat kan nog twee jaar duren omdat de Eerste en de Tweede Kamer daarmee in moeten stemmen. Daarmee zal ze ook doorgaan. Maar met het uitroepen van een onmiddellijke crisis, dat moet premier Schoof dan doen, kan het kabinet de vreemdelingenwet deels buiten werking stellen en kan Faber meteen tot maatregelen over gaan. Zoals het beperken van gezinshereniging."

Bremer: "Zelf zei ze gisteren na het debat dat het 'juridisch is getoetst' en dat ze dus verwacht dat het standhoudt bij de rechter. In het verleden heeft haar voorganger staatssecretaris Eric van der Burg ook geprobeerd vergaande maatregelen te nemen toen Ter Apel overvol zat, maar dat strandde toen bij de rechter."