Drugshandelaren en plofkrakers 'op grote schaal' actief in de zorg, kwetsbare patiënten in gevaar

In het kort

• De politie maakt zich ernstige zorgen over een 'schrikbarende toename' van zware criminelen die zonder diploma werkzaam zijn in de zorg.
• Met valse papieren staan ze aan het bed van kwetsbare ouderen, jongeren met problemen en mensen met een zware verstandelijke beperking.
• De criminelen verdienen goud geld en er zijn signalen dat zij kwetsbare cliënten uitbuiten door hen in te zetten voor criminele klussen. Ook wordt het werk in de zorg als een alibi gebruikt.
• De gezondheid en veiligheid van cliënten lijdt hieronder. Zij krijgen verkeerde zorg, worden verwaarloosd, gepest en getreiterd.

Ze werken met valse diploma's en strijken regelmatig bedragen van 12.000 euro per maand op. 'Het gaat om zware criminelen die aan het bed staan van de meest kwetsbaren in de samenleving en zonder opleiding risicovolle handelingen verrichten', waarschuwt de politie Midden Nederland in het rapport Criminelen in de zorg, een grote zorg, dat in handen is van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. Het rapport geeft een landelijk beeld van ontluisterende praktijken.

Bijklussende criminelen bemoeien zich zonder kennis van zaken met injecties en medicijnen, blijkt uit afgeluisterde gesprekken door de politie. Dat leidt tot gevaarlijke situaties. Zo reageren de zorgcriminelen verkeerd in noodsituaties, blijkt uit het rapport. 'Bovendien communiceren criminelen onderling zeer neerbuigend, zonder enige empathie en soms zelfs grappend over hun werk en hun cliënten.'

In sommige gevallen worden cliënten opzettelijk gepest en getreiterd. 'Een jongere met een verstandelijke beperking werd gedwongen om urenlang met zijn blote billen tegen een raam te staan. Een andere jongere met een verstandelijke beperking werd op de openbare weg gedwongen om zijn geslachtsdeel te laten zien en de schoenen van zijn zogenaamde zorgverlener te likken.'

"Het is toch bizar dat dit kan?", reageert een geschokte directeur Mariska Schutte van KansPlus, een belangenorganisatie voor mensen met een beperking. "Het is een hele harde werkelijkheid die naar voren komt. Als er één voorbeeld is, dan zullen er meer voorbeelden zijn die wij niet weten." Volgens Schutte is direct actie nodig vanuit Den Haag. "Onze cliënten hebben extra bescherming en toezicht nodig, daar hebben ze recht op."

Tips over bijvoorbeeld ongediplomeerde zorgmedewerkers? 

Na het nieuws over drugshandelaren en plofkrakers die 'op grote schaal' actief zijn in de zorg hebben we bijzonder veel tips binnengekregen. Wil jij ook een misstand tippen, dan helpt het als je deze online vragenlijst invult. Dit kan anoniem. We zullen nooit zomaar je naam melden (tenzij daar later expliciet toestemming voor is gegeven). 

Kwetsbaar

De criminelen zijn volgens de politie bewust actief bij zorginstellingen waar de meest kwetsbare personen verblijven. Het gaat bijvoorbeeld om dementerenden, mensen met een zwaar verstandelijke beperking en jongeren met problemen. 'Omdat deze cliënten vaak niet in staat zijn om misstanden kenbaar te maken, blijft het (langer) verborgen dat de 'zorgmedewerker' helemaal niet over de kennis en kunde beschikt om zorghandelingen te verrichten.'

Criminelen die in de zorg willen werken, kopen op internetsites valse diploma's of werkervaringscertificaten. Vervolgens laten ze zich inhuren door malafide uitzendbureaus die personeel leveren aan zorginstellingen. Deze uitzendbureaus zijn steeds vaker in handen van onderwereldfiguren, schrijft de politie: 'Ook zware criminelen, zoals internationale verdovende middelenhandelaren, blijken malafide uitzendbureaus op hun naam te hebben.'

Door naar hartelust uren te declareren verdienen criminelen goud geld aan hun bijbanen in de zorg. 'Criminele zzp'ers die 12.000 euro per maand verdienen, zijn eerder regel dan uitzondering', schrijft de politie. Een criminele eigenaar van een zorginstelling voor de opvang van jongeren 'is in korte tijd miljonair geworden' door zorg te declareren die niet is geleverd. 'Hij heeft een huis in Dubai en bezit dure auto's.' 

Uitbuiting

De politie heeft ook signalen dat kwetsbare cliënten crimineel worden uitgebuit. 'Er is ook informatie dat jongeren die toegewezen worden aan nobel klinkende, maar in werkelijkheid malafide stichtingen in het zorgdomein, ingezet worden voor criminele activiteiten zoals het dealen van drugs, het uithalen van cocaïne in de havens en het uitvoeren van geweldsopdrachten.'

Zo noemt het rapport de zaak van Nora B., een nu 35-jarige vrouw die betrokken was bij twee aanslagen met explosieven in 2022. Tussen haar criminele activiteiten door werkte B. met een vals diploma als verpleegster van kwetsbare ouderen, op vijf locaties in het land. Dat leidde onder meer tot het verstrekken van verkeerde medicijnen. 

De inmenging van zware criminelen in de zorg gebeurt op grote schaal, staat in het rapport, waarin gesproken wordt over een 'schrikbarende toename'. Zo citeert het rapport een wijkagent uit Midden-Nederland: 'Wij hebben als politie de afgelopen vier jaar circa 100 dealers binnen gehad. Ik schat dat 80 procent van deze jongens in de zorg werkt of in de zorg zegt te gaan werken.' 

Vooral nachtdiensten zijn populair, omdat daar veel tekorten zijn en er weinig toezicht is van vaste collega's. Eerder werd op basis van een onderzoek in Oost-Nederland al alarm geslagen, omdat zorgwerk in de nacht volgens de onderzoekers een 'ideale dekmantel' is voor criminele activiteiten. 

De politie wijt de problemen aan 'weeffouten in het systeem'. Zo is er nauwelijks sprake van toezicht. 'Het is heel lucratief en de pakkans is klein. Dit zorgt voor een ongelukkige combinatie die bijna vraagt om misbruik en helaas wordt dit ook op grote schaal teruggezien in de praktijk.'

Aangiftes blijven liggen

Zo zou niet een van de 100 aangiftes van diplomafraude die DUO in 2023 deed, zijn opgepakt door de politie en kunnen zware criminelen om onduidelijke redenen gewoon een Verklaring Omtrent Gedrag krijgen. Ook is er geen toezicht op uitzendbureaus en mag de Kamer van Koophandel de inschrijving van nieuwe zorgbedrijfjes niet weigeren. 

Signalen van misstanden leiden nauwelijks tot concrete aanpak hiervan. Dat constateerde de Algemene Rekenkamer al in 2022 en daar lijkt - getuige het politierapport - twee jaar later nog weinig aan veranderd. 

De politie zegt dat opsporing en strafrecht alleen de criminelen niet kunnen stoppen en doet een oproep aan politiek, betrokken instanties en instellingen om verantwoordelijkheid te nemen. 'Systeemfouten moeten worden hersteld en gezamenlijk moeten er barrières opgeworpen worden om ondermijning in de zorgsector een halt toe te roepen en de ontstane misstanden teniet te doen.'