Kritiek op Facebook om schrappen factchecks: dit gaan wij daarvan merken

Toch denkt Pleijter dat de techgigant zich weinig zal aantrekken van wetgeving in Europa als het ook hier wil stoppen met het factchecken.

Volgens Pleijter worden de berichten in Nederland momenteel onder meer gecontroleerd door journalisten van persbureaus dpa en AFP. De vraag is hoe hard de Europese Commissie durft op te treden als het factchecken verdwijnt. Er kunnen boetes worden opgelegd aan Meta, maar de vraag is of die worden betaald. "Kun je ze dwingen die boetes te betalen? En Facebook en Instagram uit de lucht halen gaat heel erg ver. Als Europa kun je dus eigenlijk niet zoveel."

Ook andere deskundigen zeggen: er zou best eens een geopolitiek steekspel kunnen volgen als de EU boetes gaat uitdelen.

Volgens Pleijter werkt het factchecksysteem van Meta overigens helemaal niet goed. "We weten helemaal niet hoeveel effect het heeft. Het wordt nooit geëvalueerd. Wij als factcheckers hebben daar al vaker op aangedrongen. Meta heeft er ook nooit cijfers over gegeven."

Waarschuwingslabel

Het controleren van socialmediaberichten is heel arbeidsintensief, zegt Pleijter. "Daar gaat veel tijd overheen. Vaak is het bericht dan al wijdverspreid. Het idee is dat er dan een waarschuwingslabel op komt te staan, maar vaak staat zo'n fout bericht op meer plekken en daar komt dan niet zo'n waarschuwing bij. Eigenlijk zou Meta ervoor moeten zorgen dat iedereen die het foute bericht heeft gelezen die waarschuwing ziet."

Als Meta in Nederland zou stoppen met factchecken, zou je daar sowieso niet veel van merken. Pleijter denkt dat er maar een paar medewerkers actief factchecken voor ons taalgebied. "In de VS merk je daar wat meer van. Daar heb je veel meer factcheckorganisaties." Op deze kaart is te zien welke factcheckorganisaties actief zijn per land.

Dat Zuckerberg kiest voor het stoppen met deze factcheckorganisaties, is niet los te zien van de verkiezing van Trump, zegt geopolitiek analist Paul Verhagen van HCSS. "Als Kamala Harris president was geworden had hij dit niet gedaan", zegt hij. "Zuckerberg is bij Trump langs geweest en doneerde aan de inauguratie. Het is heel duidelijk dat hij een opening ziet."

Hij vermoedt dat Zuckerberg dit voornamelijk doet om de gunst te winnen van de aankomende president Donald Trump.

Dat zegt ook Marietje Schaake, internet- en privacyexpert aan de Stanford universiteit. "Zuckerberg kust met zijn uitspraken openlijk de ring van Trump en laat zien dat hij zo min mogelijk verantwoordelijkheid wil nemen voor de macht van zijn platform. Het is bedroevend en zorgwekkend en vormt een test voor de EU. Hoe bereid zal de Europese Commissie zijn om de verschillende techwetten stevig te handhaven als het Witte Huis de belangen van Silicon Valley uitdraagt, en vice-versa?"

Best wel schadelijk

Verhagen van de HCSS maakt zich zorgen. "Mensen zijn vrij makkelijk te beïnvloeden met algoritmes, onder andere omdat sociale media zo verslavend zijn. Tijdens covid werd medische informatie gedeeld die best wel schadelijk kon zijn. Techbedrijven zeggen: dat is niet onze taak. Maar dingen die absoluut niet waar zijn, worden zonder tegengeluid gedeeld. Die bedrijven hebben hier wel een verantwoordelijkheid."

Dat Zuckerberg denkt de valse berichten te kunnen tegengaan door het plaatsen van community notes, is niet voldoende, zegt Verhagen. "Of iets wel of niet klopt, daar hebben we de wetenschap voor."

Bekijk ook: Facebook en Instagram gaan je foto's gebruiken om AI te trainen: zo werkt het