Zomertijd: dit is waarom het verzetten van de klok elk jaar tot discussie leidt
Het is zomertijd! En dat uurtje minder is voor iedereen wennen. Een paar jaar geleden was er sprake van dat het verzetten van de klok zou worden afgeschaft. Maar de tijd tikt door, en er gebeurt niks. Hoe zit dat?
NB Dit artikel is eerder gepubliceerd op 29 maart 2023.
Nederland heeft in 1977 de zomertijd ingevoerd om aan te sluiten bij de buurlanden. De zomertijd en de wintertijd zijn een afspraak van de Europese Unie. In bijna alle landen van Europa gaat de klok in maart een uur vooruit. Maar inmiddels klinkt er al jaren kritiek: moeten we er niet vanaf?
Europees Parlement akkoord
In 2019 ging het Europees Parlement na lange tijd steggelen akkoord met afschaffing. 2021 zou het laatste jaar zijn waarin de klok in de EU verzet zou worden. Maar: lidstaten moeten zelf bepalen wat de nieuwe standaardtijd wordt. En daar ligt een probleem.
Toenmalig minister Ollongren van Binnenlandse Zaken liet het eens uitzoeken. Wat betekent het als Nederland zou kiezen voor een permanente wintertijd, of zomertijd? Kortgezegd is het zo dat de wintertijd gezonder is voor de mens, maar de zomertijd veiliger is voor het verkeer.
Een veelgenoemd punt is de energiebesparing: door de zomertijd kunnen de lampen 's avonds een uurtje later aan. Maar Ollongren noemde de besparing die daardoor optreedt 'miniem'. Uit het onderzoek komt geen eenduidig beeld naar voren wélk tijdsysteem het zou moeten worden.
Als het alleen maar zou gaan om de gezondheid, heeft een systeem zonder wisselingen de voorkeur. "Voor de gezondheid is het volgens het RIVM van belang zo veel mogelijk aan te sluiten bij onze natuurlijke tijdzone en ook een permanente tijd aan te houden", schreef de minister.
Bioritme
Marijke Gordijn weet als chronobioloog van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) hoe belangrijk bioritme is voor het menselijk lichaam. "Het wisselen van de tijd is niet gezond. Bij een keuze voor een standaardtijd is het beter om 's ochtends meer licht te hebben."
Bij permanente zomertijd sta je een groot deel van het jaar in het donker op en is het in de avond langer licht. "Dat verstoort je biologische klok en je slaap. Wintertijd is wat dat betreft beter, maar onze biologische klok is het beste af bij de 'Engelse' tijdzone, de Greenwich Mean Time (GMT)."
Wetenschappers zijn het er over eens: GMT, dus één uur vroeger dan de huidige wintertijd, is eigenlijk de tijdzone die bij ons hoort. Net als in België, Luxemburg, Frankrijk en Spanje. Gordijn: "Duitsland ligt oostelijker, dus voor hen is de wintertijd eigenlijk de juiste tijdzone. Het zou niet raar zijn om ons te houden aan de tijdzones die bij ons passen."
De feiten zijn er, experts zijn het erover eens, maar uiteindelijk is het een politieke keuze, zegt Gordijn. "In feite was de politiek goed begonnen. Er is een goed rapport, maar dat is in de la verdwenen. Er wordt niks mee gedaan om onduidelijke redenen. En dat is jammer."
Iemand die zich er ook enorm voor heeft ingezet om de zomer- en wintertijdregeling af te schaffen, is Annie Schreijer-Pierik. Zij is namens het CDA al sinds 2014 lid van het Europees Parlement. "Brussel is er al jaren akkoord mee, dus in Den Haag moet het gebeuren", zegt ze in een reactie.
De EU-ministers moeten er onderling uitkomen wat dan de juiste tijd moet gaan worden. "Maar eerlijk gezegd begrijp ik wel dat het geen prioriteit is op dit moment. Ze hebben wel andere dingen aan hun hoofd, er is wel iets meer aan de hand in Nederland en de wereld."
In de ijskast
Het kabinet heeft eerder laten weten het belangrijk te vinden dat de tijd in Nederland en in de landen om ons heen zoveel mogelijk gelijk blijft. Dat is voor de economie en handel weer praktisch. "Daarom neemt het kabinet pas een standpunt in als duidelijk is wat de buurlanden doen", zo staat op de website van de Rijksoverheid.
Nederland wil zijn systeem in de toekomst hoe dan ook afstemmen met de buurlanden België en Duitsland, maar ook met Luxemburg en Frankrijk.
"Het heeft bij de Europese lidstaten geen prioriteit. Al twee jaar is er helemaal niets gebeurd", zegt politiek verslaggever Fons Lambie erover. "Verschillende EU-voorzitters hebben het onderwerp niet geagendeerd. Lidstaten vinden andere zaken belangrijker. Het is ook zeer ingewikkeld om te regelen: welke tijd kies je dan? En hoe voorkom je dat er straks per Europees land iets anders geldt? En dan belandt zo'n idee eigenlijk in de ijskast."