Biologische producten bij AH onbetaalbaar voor gewone Nederlanders, stelt Milieudefensie

De milieuorganisatie heeft een onderzoek laten uitvoeren door Profundo, een onderzoeksbureau dat gespecialiseerd is in onderzoeken naar duurzaamheid. Volgens het rapport rekent Ahold 'tot wel 40 procent' te veel voor biologische producten in vergelijking met niet-biologische producten. De supermarktketen maakt zo 'van gezond en duurzaam eten een luxeproduct, alleen beschikbaar voor rijke mensen'.

Het onderzoek spitste zich toe op Ahold omdat dat 'de dominante speler op de Nederlandse markt is, en omdat het bedrijf zelf nadrukkelijk communiceert zich in te zetten voor verduurzaming. "Ahold is een grote speler in het voedselsysteem en behoort samen met Tata Steel en Shell tot de grootste vervuilers van ons land", zegt Wouter Kolk, campagneleider bij Milieudefensie.

11,60 euro wordt 15,60 euro

Volgens Kolk kwam de conclusie over de prijzen als een verrassing: "De vraag die we beantwoord wilden hebben, was: hoe kan Ahold Delhaize ervoor zorgen dat het bedrijf de klimaatdoelen van het Parijsakkoord haalt? Daar hebben we antwoord op gekregen, maar we leerden dus óók dat biologische voeding onnodig duur is bij Ahold en Albert Heijn."

Over de haalbaarheid van het klimaatdoel straks meer. Nu eerst die prijzen.

Kolk legt het desgevraagd zo uit: "Als je naar de productiekosten kijkt, mag je verwachten dat biologische voeding 16 procent duurder is dan niet-biologische. Als je een mandje vult met niet-biologische voeding ter waarde van 10 euro, zouden de biologische varianten van diezelfde producten dus 11,60 euro moeten kosten. Maar wat blijkt: bij Ahold betaal je er 15,60 euro voor. 56 procent meer dus. We vonden dat een nogal opmerkelijke uitkomst."

In 2023 betaalden klanten zo in totaal 863 miljoen euro te veel voor biologische producten, stelt het rapport.

Hij noemt het beleid van de keten 'onrechtvaardig' voor mensen met een kleinere beurs. "Die willen ook gezond en duurzaam eten, maar het wordt ze onmogelijk gemaakt. Het gaat om grote groepen en dat is gewoon onrechtvaardig."

Katja Logatcheva, onderzoeker aan de Wageningen University & Research naar prijsvorming in de agro-industriële keten, en ook betrokken bij de informatiesite dashboardduurzaamheid.nl over duurzaam eten in supermarkten, legt desgevraagd uit dat de winstmarges op voeding afhankelijk zijn van allerlei factoren. Daarom is het volgens haar moeilijk, zo niet onmogelijk, om in één getal uit te drukken hoeveel duurder biologische producten zouden moeten zijn.

Biologische landbouw kwetsbaar

"Prijzen zijn in de eerste plaats afhankelijk van aanbod en vraag. Het aandeel biologische melk in de verkoop is relatief groot, waardoor de biologische variant niet veel duurder is, zo'n 10 tot 15 procent", zegt Logatcheva. "Maar het aandeel biologisch varkensvlees is veel kleiner, waardoor je het dubbele betaalt."

Prijzen zijn ook afhankelijk van de omloopsnelheid, zegt ze: "Melk gaat snel, dus dat is relatief goedkoop. Potjes kruiden staan soms weken in de schappen, dus daarop zijn de marges enorm."

De biologische voedselketen is veel kleiner en heeft 'met hoge kosten voor duurzaamheid en met inefficiënties te maken', zegt ze. Maar ook met meer risico's. Als bijvoorbeeld een oogst mislukt, mislukt die in de regel harder bij biologische voeding, omdat die kwetsbaarder is voor plagen en ziektes. In het ene jaar kan een netje biologische uien daarom twee keer zo duur zijn als de 'gewone' variant, een ander jaar zit er soms maar een paar procent tussen.

Voor supermarkten is het aanbieden van biologische producten bovendien duurder omdat ze minder lang vers blijven: ze moeten vaker aangevuld worden.

Eerder maakten we deze grafiek, waarin je ziet hoe de prijzen die we betalen verdeeld worden:

"Supermarkten bekijken hun marges niet per product", legt de onderzoeker uit, "maar ze bekijken de marges over het hele assortiment. Op elke kar verdient de gemiddelde supermarkt in Nederland tussen de 3 en 5 procent winstmarge. Soms verdienen ze dat door te spelen met de prijzen van huismerken versus A-merken. Soms spelen ze met voorgesneden versus niet-voorgesneden producten. En soms gaat het om biologisch en niet-biologisch. Er zijn ook biologische boodschappen waarop ze verlies lijden, maar dat accepteren omdat ze het wel in het assortiment willen blijven aanbieden."

Uitstoot steeg met 17 procent

Wouter Kolk van Milieudefensie vindt niet alleen de marges oneerlijk, maar ook wat er met de extra inkomsten gebeurt. Want wie denkt dat die worden gebruikt om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen, komt bedrogen uit, zegt hij. "De extra opbrengsten worden één op één doorgesluisd naar de aandeelhouders. Zelfs nog meer: 106 procent van de nettowinst gaat naar de aandeelhouders. Ahold gebruikt klanten die gezond en duurzaam willen eten als pinautomaat door de prijzen kunstmatig hoog te stellen. Het klimaat is de dupe, net als de klant - want die betaalt dat allemaal."

Profundo becijferde dat van de 2 miljard euro die Ahold uitkeerde aan dividend, € 324 miljoen 'van de prijsopdrijving van biologische producten komt'.

Over de duurzame marketing van Ahold Delhaize zegt Kolk: "De woorden zijn mooi, maar de beloftes worden niet nagekomen. Integendeel. In hun eigen jaarverslagen kun je lezen dat de CO2-uitstoot van Ahold sinds 2018 met 7 procent. Kijk je alleen naar Albert Heijn, dan steeg de uitstoot zelfs met 17 procent."

Vandaag tijdens de aandeelhoudersvergadering van Ahold Delhaize zullen 100 activistische aandeelhouders in het Zaantheater in Zaandam de topman van de multinational, Frans Muller, 'ter verantwoording roepen' door hem kritische vragen te stellen. De belangrijkste vraag die hem voor de voeten zullen werpen: hoe gaat Ahold ervoor zorgen dat gezond en duurzaam voedsel ook betaalbaar wordt voor mensen met een krappere beurs?

Consumenten misleid

Daarnaast wil Milieudefensie ook aandacht vragen voor de klimaatdoelen van Parijs, zegt Kolk. "Uit ons onderzoek blijkt dat het heel goed te doen is voor het bedrijf. Van al het geld dat naar aandeelhouders gaat, hoef je maar 26 procent te investeren in duurzaamheid, en je haalt het. Daar hoeft de klant dus helemaal niet voor op te draaien. Dat zou toch moeten kunnen?"

Ook WUR-onderzoeker Katja Logatcheva wijst op het belang van duurzaamheid: "We moeten ons niet blindstaren op het aandeel biologische producten, maar inzetten op duurzaamheid in de hele keten. Dus ook de producten die niet-biologisch zijn."

Of Ahold ook gehoor geeft aan de roep van activisten, is een tweede. "Tot nu toe lijken ze niet urgent te vinden", zegt Kolk. "Maar je kunt je voorstellen dat een groeiende groep klanten toch best boos is, nu ze weten dat ze onnodig veel betalen terwijl het geld niet naar duurzaamheid gaat, maar naar de rijke aandeelhouders. Veel mensen zullen zich misleid voelen. Daar moet een bedrijf uiteindelijk toch iets mee, zou je zeggen. Je wilt toch een keer je beloftes nakomen."

Reactie Ahold Delhaize:

Ahold Delhaize, waar de Albert Heijn onder valt, laat in een reactie aan RTL Nieuws weten 'de suggesties uit het rapport' te waarderen en 'waar mogelijk graag ervan te leren'. "We hebben nog niet voldoende tijd gehad om de cijfers en methodologie in het rapport in detail te bestuderen, maar we kijken ernaar uit om dit meer in detail te bespreken tijdens onze bijeenkomst met Milieudefensie eind deze maand."

"Onze klimaatambities vereisen zeer grote investeringen, en we committeren ons daaraan voor de komende decennia. De weg naar onze doelstellingen is niet lineair, daar rapporteren we ook transparant over."

"Net als voor andere producten, geldt dat we voor de prijs van biologische producten kijken naar verschillende factoren: seizoen, promotiebeleid, concurrentie, etc. Daarbij geldt dat de prijzen en marges over het totale assortiment geoptimaliseerd worden, en niet per product. In het onderzoek wordt er gewerkt met gemiddeldes uit marktonderzoeken, dit geeft een vertekend beeld. Er zijn segmenten waar bio kostprijzen lager liggen dan reguliere kostprijzen, maar ook segmenten waar kostprijzen hoger liggen."

In deze video leggen we uit dat het in Nederland niet meevalt om biologisch te boeren: