BOOS-uitzending over familievloggers maakt veel los: 'Kinderen zijn geen verdienmodel'

De video's van de familievloggers die de redactie van het programma onder de loep heeft genomen, zouden aantonen dat de kinderen 'kwetsbaar' in beeld zijn gebracht. Zo zijn emoties als angst en verdriet te zien. Ook is er een aantal video's geanalyseerd waarin jonge kinderen in zwemkleding verschenen of ogenschijnlijk reclame maken voor producten.

De uitzending van BOOS:

Justine Pardoen van Bureau Jeugd & Media laat er geen gras over groeien: kindermishandeling noemt ze het. Als voorbeeld noemt ze de familie Bellinga, een van de bekendste vlogfamilies van Nederland. Veel van wat het zeskoppige gezin doet, wordt gefilmd voor vlogs waarin de kinderen de hoofdrol spelen. "Het vloggen is het businessmodel van de ouders waarbinnen de kinderen aan het werk worden gezet." 

4400 video's Bellinga's

Het zeskoppige gezin uit Raalte heeft ruim 730.000 subscribers op YouTube, het platform waar ze al 4400 video's plaatsten. De vier kinderen hebben ook allemaal een eigen YouTubekanaal en Instagramaccount. Op dat laatste platform hebben vader en moeder ook een eigen profiel. Tel je al hun volgers bij elkaar op, dan kom je op zo'n 555.000. De bekendheid is het verdienmodel van de familie. Ze leven van sociale media en bioscoopfilms over 'de immens populaire familievloggers'.

Hoewel veel mensen naar de video's en foto's van de familie kijken, klinkt er ook veel kritiek. Op TikTok begon iemand het account Stop de Bellinga's, dat verwijst naar een petitie om 'de privacy en bescherming van de Bellinga-kinderen op onlineplatforms te verzekeren'.

Pardoen van Bureau Jeugd & Media is het daarmee eens. "In hoeverre kan een kind of baby (het jongste kind Bellinga is geboren op 1 juli 2021 en nog geen week later werd de eerste foto op zijn Instagramaccount gezet, red.) het leuk vinden om gevolgd worden door een camera? Kinderen kunnen op een jonge leeftijd nog niet beslissen wat ze wel of niet willen. Ze zijn loyaal aan hun ouders."

Volgens haar gaat het inmiddels om honderden gezinnen en duizenden kinderen. "Plus natuurlijk die ouders die op weg naar bekendheid ook al van alles ondernemen waarvan we geen idee hebben. En al die kinderen die elke dag kijken en denken dat dit te ambiëren of normaal is."

Vloggen vormt identiteit

Jaren geleden zat Pardoen tegenover vader Bellinga in een radio-uitzending. Hij gaf aan dat als de kinderen niet op beeld willen, de ouders dat niet doen. Pardoen ziet dat anders. "Binnen deze familie bestaat een vanzelfsprekendheid dat wat ze doen, wordt vastgelegd en gedeeld. Het inkomen van het gezin is daar afhankelijk van. Het vloggen vormt hun identiteit."

"De hele familie kijkt met zijn neus naar de camera. De kinderen zijn zich er al van bewust dat andere mensen naar ze kijken. Ze worden op die manier buiten zichzelf getrokken: ze gaan naar zichzelf kijken door de ogen van een ander. Daar bouw je geen stevige identiteit door op. Want wie ben je als dat vloggen wegvalt? Het is kindermishandeling."

Ook pedagoog en puberexpert Marina van der Wal zegt 'best kritisch' tegenover familievlogs te staan. "Er is wat mij betreft een heel duidelijke grens en die moet je als ouder niet overgaan. De grens is: geeft een kind één kick dat het niet gefilmd wil worden, dan moet je daar meteen gehoor aan geven zonder erover in discussie te gaan. Je moet het dus niet nog een keer vragen."

"Als kinderen onderdeel worden van een verdienmodel", gaat ze door, "wordt het slecht voor de kinderen. Dan gaat het namelijk niet meer om de ouder-kindband, waar het om draait binnen een gezin, maar om het bedrijf." Of dat bij alle familievlogs ook het geval is, durft ze niet te zeggen. "Je weet namelijk niet wat er achter de schermen gebeurt."

Grens hobby en werk

Daar zit ook het probleem in de aanpak ervan, erkent Jurgen Nobel, de verantwoordelijk staatssecretaris in een reactie aan RTL Nieuws. "Wat de aanpak van dit probleem complex maakt, is dat de grens tussen hobby en werk op social media niet duidelijk is. Daarnaast vindt het plaats bij mensen thuis en is het moeilijk te bepalen of ouders ook echt optreden als werkgever, bijvoorbeeld doordat ze kinderen gescripte teksten laten oplezen of andere aanwijzingen geven."

Veel van de kinderen, zoals de vier kinderen van de familie Bellinga, zijn minderjarig. Zij mogen in principe niet werken, want in Nederland mag geen enkel kind onder die leeftijd dat. Er zijn uitzonderingen, namelijk een kind dat meespeelt in een film of reclame. Voordat kinderen daaraan mee mogen doen, moet daarvoor toestemming worden gevraagd bij de Arbeidsinspectie. "Er zijn strikte regels voor zo'n ontheffing", zegt een woordvoerder van de Arbeidsinspectie. "Een kind mag niet langer dan een bepaald aantal dagen werken, en het kind moet goed begeleid worden."

Regels voor vlogs

Staatssecretaris Nobel wil kijken of deze regels voor kinderen ook voor vlogs toegepast kunnen worden. "Er zitten risico's aan als kinderen dagelijks urenlang gefilmd worden. Zeker als er ook veel geld aan wordt verdiend. Kinderen horen geen verdienmodel te zijn, helemaal niet als het schadelijk voor ze is. Dat moeten ouders beseffen. Daarom is het belangrijk dat we ouders daarop wijzen."

Pardoen vindt het 'superslap' van Nobel om het bij ouders te leggen. "Ondertussen onttrekken deze ouders de kinderen aan elk toezicht en gaan ze al niet eens meer naar school. Hoeveel signaal heb je nodig?"

Nobels ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft onderzoek uit laten voeren naar familievlogs. De resultaten daarvan worden momenteel bestudeerd, zegt hij. "Op basis van het onderzoek dat we hebben laten uitvoeren, werken we nu aan een passende aanpak. Daar zullen we de Tweede Kamer eerst over informeren."  Volgens Pardoen, die zelf aan het onderzoek meewerkte, ligt het al bijna een jaar 'in een la' en had er allang iets moeten gebeuren. "Er staan heel concrete voorstellen in." 

Wat vinden de families er zelf van?

Programmamaker Tim Hofman van BOOS benaderde enkele bekende vlogfamilies schriftelijk en daarna telefonisch voor een reactie. De familie Bellinga, die momenteel op wereldreis is, reageerde niet op de vragen. Sommige anderen wel.

"Onze kinderen hebben een heel fijn leven", zei de vader van het vloggezin Bakker kort via de telefoon. Hij ziet daarom geen probleem voor het welzijn van de kinderen.

De familie Koet, van YouTube-kanaal Koetlife, gaf iets uitgebreider antwoord. Volgens vader Ruben is het niet mogelijk om je kinderen te beschermen tegen online haat en pesten. Hij stelt dat zijn kinderen geen last hebben van het online commentaar. "Wat ik zie is dat mijn kinderen een heel dikke huid hebben gekregen." Hij blijft dan ook bij zijn standpunt en vindt niet dat de video's een slecht effect hebben op zijn kinderen. 

De familie Lakap (vader, moeder, drie zoons met 808.000 volgers op YouTube) ziet het nut van een strengere regelgeving, zo laat het gezin weten in een schriftelijke reactie: 'Als je mij zou vragen om regelgeving die echt gericht is op het beschermen van kinderen, dus alle kinderen (ook zonder gezicht), dan zou ik zeggen dat je ze niet op sociale media mag plaatsen onder bijvoorbeeld de dertien jaar.'