Botsing op spoor is risico van het vak, zegt machinist Anton: 'Je moet ermee dealen'

Dat er ongelukken kunnen gebeuren bij een spoorwegovergang, werd gisteren duidelijk in Meteren. Daar botste een NS-intercity in volle vaart op een vrachtwagen met een aanhanger vol peren. De cabine van de machinist is volledig verwoest, de vrachtwagen is total loss. Wonderbaarlijk genoeg kostte het ongeluk geen levens, wel raakten vijf mensen lichtgewond.

'Buiten is alles anders'

Van den Tweel, die zelf weleens een ongeluk heeft meegemaakt tijdens zijn werk als machinist, traint de machinisten van de toekomst. 

"Als machinist maak je natuurlijk van alles mee. Het is een prachtig vak, maar er zitten ook wat haakjes aan", vertelt hij. Daar bereidt hij de leerling-machinisten dan ook op voor. "Maar buiten is het altijd anders."

"Een botsing, dat verwacht je niet", legt hij uit. "Het komt in één keer op je pad en je moet er maar mee dealen. Je krijgt een adrenalinestoot van hier tot Tokio. In één keer komt eigenlijk je 'andere ik' naar boven en ga je handelen."

Onderbuikgevoel

Natuurlijk liggen er protocollen klaar voor ongelukken. Zo'n protocol begint met het indrukken van de noodrem, gevolgd door het alarmeren van de omgeving. Vervolgens moet de machinist zichzelf in veiligheid brengen. "Dan probeer je zo snel mogelijk uit de cabine te gaan." 

Dat gebeurt via het deurtje achterin de cabine, waar in moderne treinen een bordje bij staat met: uitgang vrijhouden. Van den Tweel adviseert alle nieuwe machinisten om altijd, zeker op stations als Schiphol, goed te controleren of er geen koffers of andere spullen voor de deur liggen. "Het is je vluchtweg."

Het gaat vaak om een kwestie van seconden, erkent de machinist. In die seconden moet de situatie worden ingeschat en moet er worden gehandeld. "Een machinist heeft een onderbuikgevoel", zegt hij. "Jij rijdt en neemt iets waar waarvan je denkt: dit is niet normaal."

Gelukkig is elke trein uitgerust met een GSMR, een 'treintelefoon'. Daarmee kunnen machinisten een alarmoproep versturen. "Als je bijvoorbeeld iemand voorbij een slagboom ziet staan bij een overweg", geeft hij als voorbeeld. Alle machinisten in de nabije omgeving krijgen dan een waarschuwing en zullen snelheid minderen. Mocht iemand dan 'de trein gebruiken voor iets wat je niet zou willen', dan kan de naderende trein sneller tot stilstand komen.

Stressreactie

Wie de beelden van de botsing van gisteren bekijkt, kan zich afvragen wat daar nou precies gebeurde. De vrachtwagen maakt namelijk meerdere manoeuvres over het spoor en blijft uiteindelijk stilstaan. ProRail deed vanochtend naar aanleiding van de beelden de oproep: rijd door de slagbomen heen als je vast komt te staan.

Je ziet de beelden hier:

De acties van de vrachtwagenchauffeur vallen wel te verklaren. "Als je zelf in zo'n situatie komt, nemen angst en paniek het over", legt verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen uit. "Het werkt vaak verlammend, waardoor je geen actie onderneemt terwijl je op dat moment juist actie moet ondernemen."

Dat ProRail nu met het advies komt om door slagbomen heen te rijden, vindt Tertoolen een goede zet. Al is het volgens hem maar de vraag of mensen het advies rationeel gezien op zullen volgen wanneer ze in een vergelijkbare situatie belanden.

"Rationeel gezien zou de chauffeur waarschijnlijk door de slagboom zijn gereden", zegt hij. "Maar zo'n keuze kost tijd en rust om na te denken. Dat kan in zo'n situatie niet. Het gaat om een snelle beslissing die genomen moet worden in een situatie waarin het brein niet alles op een rijtje kan zetten en dingen niet tegen elkaar kan afwegen. Dan ga je irrationele beslissingen nemen."

Nazorg

Voor machinisten die worden geconfronteerd met een ongeluk is er altijd nazorg beschikbaar, laat machinist Van den Tweel weten. Zo is er een landelijke organisatie genoemd 'Vangrail', waar vrijwilligers werken die een luisterend oor bieden aan collega's van de NS. "Dat lucht vaak op bij de verwerking."

Het is niet altijd nodig. "Ik ben laatst bij een afscheid van een machinist geweest die er 43 dienstjaren op had zitten. Die had nog nooit wat gehad. Hij zei op de receptie: het gebeurde altijd bij de trein voor of achter me. Hij had altijd een engeltje op zijn schouder. Maar de meeste collega's hebben niet zo veel geluk."

De ravage na de botsing van gisteren is groot. Bekijk het hier: