Verkiezingen Israël: 'Het is simpel, Bibi of geen Bibi'

1. Wat denk je, wie gaat er winnen?

Het is best wel spannend, de twee coalities nek-aan-nek. Het zijn verkiezingen voor de Knesset, het Israëlische parlement. Volgens recente peilingen gaat de alliantie van Blauw en Wit, van voormalig legerchef Benny Gantz en oud-minister van Financiën Jair Lapid, aan de leiding.

De conservatieve Likud-partij van premier Benjamin 'Bibi' Netanyahu volgt op de tweede plaats. Het vormen van een regering zal voor Blauw en Wit lastig worden aangezien Netanyahu's bondgenoten, de rechtse en religieuze partijen, volgens de peilingen nog de overmacht hebben.

Lees door onder video

Het zijn dus parlementsverkiezingen, maar het lijkt toch meer op een referendum over de macht van Benjamin Netanyahu. Blijft hij de belangrijkste politieke figuur in Israël, of moet hij na vijftien jaar een pas op de plaats maken? Het is Bibi, of geen Bibi. Dit keer ligt het gevoelig, want de positie van Netanyahu ligt onder vuur door beschuldigingen van corruptie en fraude, en dreigende strafzaken. Netanyahu heeft zich als een ervaren rechts populist boos gekeerd tegen de rechterlijke macht en sommige media. Hij vindt dat er een heksenjacht tegen hem gaande is.

Je ziet vaak dat Israëliërs op het laatste moment toch voor zekerheid kiezen, voor iemand die kennen. De kans is groot dat Netanyahu gewoon aan de macht blijft, maar je weet het nooit.

2. Hoe komt dat, dat alles om Benjamin Netanyahu draait?

Al in 1996 won Benjamin Netanyahu zijn eerste verkiezingen. Hij is niet meer weg te denken uit de Israëlische politiek. Dat is een troefkaart die hij zelf heel erg uitspeelt. De staat, dat ben ik! Netanyahu is het gezicht van Israël in de buitenwereld. En het gaat hem de laatste jaren voor de wind. Met Donald Trump heeft hij een bondgenoot in het Witte Huis. "Het lijkt wel alsof de verklaringen van het Witte Huis tegenwoordig door Likud zelf geschreven worden", zei een Israëlische overheidsfunctionaris onlangs nog in een gesprek.

De Amerikaanse erkenning van Jeruzalem als de hoofdstad van Israël, de recentere verklaring over de Golanhoogten, het zijn ideeën die tot nog niet zo lang geleden onmogelijk leken. Netanyahu is een rechts-populist. Hij voelt zich erg verwant met Donald Trump, Jair Bolsonaro (Brazilië), Sebastian Kurz (Oostenrijk) en Viktor Orban (Hongarije). Onder Netanyahu is het land niet alleen in toenemende mate religieus en extreemrechts geworden, maar het heeft ook een betere relatie met Arabische regimes in het Midden-Oosten gekregen.

Het komt ook een beetje door hoe het politieke systeem in Israël is opgezet. Netanyahu is niet alleen de premier, hij is ook de minister van Defensie, minister van Volksgezondheid en tot een paar weken geleden ook nog de minister van Buitenlandse Zaken. Hij is zelf parlementslid en de voorzitter van de Likud-partij.

3. Wat vinden de Palestijnen hier eigenlijk van?

Het blijft fascineren hoe in Israël zelf de situatie in de Palestijnse gebieden onbelicht blijft. Er wonen in Israël en de Palestijnse gebieden ruim zes miljoen joodse Israëliërs en zes miljoen Palestijnen. Ongeveer anderhalf miljoen Palestijnen hebben Israëlisch staatsburgerschap, en die mogen stemmen. De rest van de bevolking, op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza, dus niet.

Benjamin Netanyahu is de koning van de status-quo. Het conflict ligt op de loer, maar Netanyahu doet er alles aan om de huidige stand van zaken te handhaven. Een groot hek om Gaza, Israëlische nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever en een aanhoudende bezetting. Een paar dagen geleden liet Netanyahu weten de nederzettingen te zullen annexeren. "Ik zal geen enkele nederzetting in de steek laten. En natuurlijk zal ik er voor zorgen dat wij het gebied ten westen van Jordanië controleren".

Daarmee hoopt hij nog meer kiezers over de streep te halen. Het lijkt onrealistisch dat hij dat daadwerkelijk zal doen. Officieel is er nog altijd sprake van een tweestaten-oplossing, het idee waarin een zelfstandige Palestijnse staat naast Israël bestaat. In de praktijk is dat idee op sterven na dood.

De Palestijnen die ik de afgelopen dagen in Gaza sprak zijn totaal niet met de verkiezingen bezig. Ze mogen niet stemmen, maar zelfs als ze dat zouden kunnen doen is de keus tussen Netanyahu, die meerdere oorlogen in Gaza begon, en Gantz, de man die de oorlogen uitvoerde.

4. Is het een grote tegenstelling, Bibi of geen Bibi?

Enorm! Het is een tegenstelling die je heel erg in Israël zelf ziet. Wanneer je het in Tel-Aviv vraagt moet niemand iets van hem hebben. Tel-Aviv is een linkse stad, een progressieve stad. In Tel-Aviv is het eten overal vegan, rijden er mensen op steps. Maar de rest van Israël is anders.

Vergelijk het maar met het Amerika van Donald Trump. In New York kom je ze niet tegen, de mensen die op Trump stemmen. Maar op het platteland wel, in de rust-belt. Dat is in Israël niet anders. We zijn vorige week in Ashdod een reportage wezen draaien. Daar wonen de gewone Israeliërs, mensen die hard moeten werken voor de kost. Geen onzin over vegan eten. Daar houden ze van Bibi. Iemand die geen blad voor de mond neemt, iemand die zegt er voor hen te zijn.

Het allerbelangrijkste thema bij iedere verkiezingen in Israël is veiligheid. Wie zorgt er voor dat Israël veilig blijft? Uitdager Benny Gantz wil praten met de Palestijnen. Ook hij is van de harde lijn, maar zoekt de nuance. Hij zoekt naar politieke compromissen en oplossingen op de langere termijn. Aan nuance en compromissen hebben de kiezers in Ashdod geen behoefte.

Als Netanyahu wint zal hij de langst-zittende premier van Israël worden. Maar het zo zou maar kunnen dat hij als premier zal worden veroordeeld in de strafzaken rondom corruptie, en als zittend regeringsleider naar de gevangenis moet. Het is er op of er onder voor Netanyahu. Het zal erom spannen.

Vanavond zijn er exitpolls die waarschijnlijk uitsluitsel gaan geven: wordt het Bibi of niet?