Geruzie aan de Franse kust? G7-top vol hete hangijzers
In de Franse badplaats Biarritz, doorgaans vooral bekend als surfspot, komen de leiders van grote industrielanden dit weekend bijeen voor de G7-top. De vorige editie draaide uit op een regelrechte mislukking. En ook dit jaar zijn de voortekenen bepaald niet gunstig.
Met ruim 13.000 politieagenten en een onbekend aantal militairen en drones is de stad aan de Golf van Biskaje de komende dagen voor even de best beveiligde plek op aarde. Begrijpelijk gezien de komst van onder anderen Donald Trump, Boris Johnson en Angela Merkel. Al zullen de badgasten er vast niet blij mee zijn.
Vorig jaar op de top in Canada knetterde het aan alle kanten. De uiterst moeizaam tot stand gekomen gemeenschappelijke slotverklaring werd na de reguliere speeltijd alsnog opgeblazen door Trump. Hij beschuldigde de Canadese premier Trudeau en passant van het geven van valse verklaringen.
Het is de Fransen er veel aan gelegen om deze editie wel tot een succes te maken. Maar gaat dat wel lukken gezien de onderlinge ruzies en loodzware agenda? Vijf hete hangijzers.
1. De lieve vrede bewaren.
Een club van bevriende Westerse landen? Daar leek het vorig jaar in de verste verte niet op door het onderling geruzie over met name economische thema's zoals invoerrechten en overheidssubsidies.
En dat geldt ook voor dit jaar, zegt Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen en oprichter van de geopolitieke denktank HCSS. "Na de vorige editie is er veel vertrouwen verloren. Terwijl de G7 juist is opgericht om eenheid uit te stralen. De belangrijkste vraag is daarom of er überhaupt nog wel een constructief gesprek mogelijk is."
Zo wil Japan, samen met Frankrijk, dat de andere G7-landen zich steviger committeren aan het tegengaan van klimaatverandering. Maar het is de vraag of dergelijke onderwerpen nog wel op tafel komen.
2. Strooien met handelsbarrières.
"Wij erkennen dat vrije, eerlijke en wederzijds voordelige handel de sleutel is voor groei en werkgelegenheid", stond er in de slotverklaring van vorig jaar. Met als toevoeging dat alle G7-landen zich zullen inzetten om de Wereldhandelsorganisatie (WTO), de 'scheidsrechter' van de wereldhandel, te moderniseren.
Een jaar verder is daar niets van terecht gekomen. Sterker nog: het spel is op de wagen nadat Trump hintte op nog maar een handelsconflict: eentje met de EU. "De Europese Unie is kleiner maar erger dan China en behandelt ons vreselijk", zei hij afgelopen weekend nog.
"Zelfmoord in slowmotion", aldus De Wijk. "We zien nu dat het protectionisme economische effecten veroorzaakt. Het handelsconflict is begonnen omdat Trump dit wilde en geen enkel ander land. Hij heeft zijn bondgenoten van zich vervreemd en zij zeggen nu massaal: bekijk het maar."
Dan speelt er ook nog de slepende ruzie rond vliegtuigbouwers Airbus (EU) en Boeing (VS). Volgens de WTO worden beide bedrijven op een oneerlijke manier bevoordeeld. Een probleem: de ooit machtige WTO die handelsbelemmeringen juist moest voorkomen, is op sterven na dood.
Groep van Zeven?
De G7 bestaat sinds 1976 naast Frankrijk uit de VS, Canada, Japan, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Italië. De voorzitter van de EU is er sinds 1981 ook bij. Er was een tijdlang sprake van een G8: van 1998 tot 2014 schoven ook de Russen aan, maar sinds de annexatie van de Krim zijn zij niet langer welkom.
Van oudsher is de G7 een informeel overleg tussen de meest machtige industrielanden. Maar hun macht wordt steeds kleiner: de zeven landen vertegenwoordigen samen intussen minder dan 50 procent van de wereldeconomie. Dat was drie decennia geleden nog bijna 70 procent.
3. Het b-woord.
Is het b-woord al gevallen? Jawel: het vuurtje rond de brexit werd in aanloop naar de G7 alvast opgestookt door de nieuwe Britse premier Boris Johnson, die de Britse voorwaarden voor de scheidingsdeal per open brief uit de doeken deed. Hij wil een scheiding zonder de zogeheten backstop, maar moet volgens Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, eerst maar eens met een 'realistisch alternatief' komen.
Hoewel brexit op de officiële agenda ontbreekt, is het achter de schermen een van de belangrijkste onderwerpen, zegt onderzoeker Rem Korteweg van instituut Clingendael. "Maar verwacht geen persverklaring of communiqué. Vooral de dynamiek tussen Johnson en Tusk wordt interessant. Zij hebben elkaar nog niet in ogen gekeken."
De G7 draait volgens Korteweg vooral om beeldvorming. "Johnson zal zijn fotomoment met Trump willen pakken om gebroederlijk met hem in Biarritz gefotografeerd te worden. We weten dat Trump een voorstander van brexit is en dat hij zaken wil doen door middel van een nieuwe handelsakkoord met de Britten."
4. Kan de pan van het vuur in het VS-Iran-conflict?
De afgelopen dagen heeft Macron achter de schermen gesprekken gevoerd met Iraanse diplomaten en de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Zarif. Macron wil in Biarritz met voorstellen komen om de opgelopen spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran te sussen. Dat conflict ontvlamde toen Trump in mei 2018 de stekker uit het nucleaire akkoord trok.
"Nog een door de Amerikanen gecreëerd probleem", zegt De Wijk. "Door de economische sancties aan Iran komt dat land zoals verwacht met vergelding. Nu moet er een missie worden opgetuigd in de Golfregio om Iran in de tang te houden. Maar Nederland en ook de EU als geheel zeggen: wij doen hier niet aan mee."
5. Mag Poetin terug aan tafel?
Tot slot is er nog het idee dat Rusland weer zou moeten aanschuiven bij G7-bijeenkomsten. Vlak voor zijn vertrek op de vorige top in Canada zei Trump dat, als het aan hem ligt, Poetin weer welkom is. Hij kreeg steun van de - deze week overigens afgetreden - Italiaanse premier Guiseppe Conte, die dit 'in het belang van iedereen' noemde.
Merkel en Johnson zien dat anders. Zij herinnerden iedereen fijntjes aan het geweld in Oost-Oekraïne en de Russische betrokkenheid bij de aanslag met zenuwgas in Salisbury op oud-dubbelspion Sergej Skripal.
Desondanks herhaalde Trump dinsdag zijn wens. Kansloos, volgens De Wijk, die wijst op de EU-sancties tegen Rusland. "De G8 met Rusland was een geste vanwege de toen nog florerende Russische economie. Als er wat dat betreft nu nog landen moeten worden toegevoegd zijn dat China en India."
Dat laatste ligt niet in de lijn der verwachting. Sterker nog: onder aanvoering van China bundelen landen zoals Rusland, India en Pakistan hun krachten in de zogeheten Shanghai-samenwerkingsorganisatie (SSO), een alternatief voor de NAVO dat steeds machtiger wordt.