Suu Kyi is niet de enige: ook dit jaar weer omstreden Nobelprijswinnaars
In Oslo en Stockholm worden vandaag de Nobelprijzen uitgereikt. Ondertussen staat in Den Haag een oud-winnaar van de Vredesprijs, Aung San Suu Kyi, terecht voor genocide. En ze is niet de enige omstreden winnaar van de prestigeprijs.
Aung San Suu Kyi kreeg haar Nobelprijs in 1991. Ze werd beschreven als het perfecte voorbeeld van 'de macht van de machtelozen'. Wat haaks staat op de reden waarom de Myanmarese politica nu in Den Haag voor het Internationaal Gerechtshof staat: de genocide van de Rohingya in Myanmar.
Geen staatsburgers
De Rohingya zijn een islamitische etnische minderheid uit Myanmar. De Myanmarese overheid beschouwt hen niet als staatsburgers en probeert de groep al jaren naar Bangladesh te sturen. In 2017 vluchtte meer dan 700.000 Rohingya's naar dit buurland. Het conflict escaleerde toen Rohingya rebellen één Myanmarese militaire basis bestormden. Myanmar beantwoordde dit met een golf van geweld. Volgens getuigen ontvluchtten de Rohingya moordpartijen, verkrachtingen en brandstichting in Myanmar. Al deze vluchtelingen wonen nu onder zware omstandigheden in vluchtelingenkampen in Bangladesh. Zij kunnen nu niet terug naar Myanmar.
Myanmar staat in Den Haag tegenover Gambia. Dit land beschuldigt, met steun van de Organisatie voor islamitische Samenwerking, de overheid van Myanmar van genocide. Suu Kyi verdedigt haar land persoonlijk in deze zaak. Tot nu toe heeft ze de moordpartijen altijd ontkent.
Nalatig
Toen de wreedheden bekend werden, vroegen veel critici om het intrekken van haar Nobelprijs. Suu Kyi zou volgens de VN namelijk nalatig zijn geweest in haar positie als regeringsleider. Het gezag dat ze juist had in haar land, gebruikte ze niet in de strijd om de bevolking te beschermen.
De politica mocht de prijs, met de bijbehorende eer, gewoon houden. De regels zouden niet toestaan de onderscheiding in te trekken, reageerde het Noors Nobelcomité destijds. Een regel die meer omstreden winnaars hun prijs heeft doen houden. De prijs is achteraf nog nooit van iemand afgenomen.
Knappe koppen?
Elk jaar maken duizenden professoren, wetenschappers en academici een shortlist voor de prijzen, waarna leden van het Nobelcomité beslissen welke knappe koppen de zes verschillende prijzen in ontvangst mogen nemen.
Het is een proces waar veel verschillende mensen over mee mogen denken. Toch leidt de uitreiking vaak tot controversie. Bijvoorbeeld toen de Nobelprijs voor de Vrede in 1994 werd uitgereikt aan Shimon Peres, Yitzhak Rabin en Yasser Arafat. Het drietal werd beloond voor hun inspanning rondom de Oslo-akkoorden.
Deze akkoorden zouden moeten leiden tot vrede tussen de Israëliërs en de Palestijnen, een conflict dat tot de dag van vandaag nog in brand staat. Daarnaast waren vooral Peres en Arafat betrokken bij verschillende oorlogsmisdaden.
Verzoening maar geen verbroedering
Ook twee winnaars die vandaag de prijs in ontvangst mogen nemen lijken nu al omstreden. Premier Abiy Ahmed van Ethiopië krijgt de prijs voor binnenlandse hervormingen en zijn inspanning om vrede en samenwerking te bereiken in de regio.
De onderscheiding krijgt hij vooral voor zijn verzoening met buurland Eritrea. Maar hier wordt kritisch naar gekeken. Van verbroedering lijkt namelijk weinig sprake. De grens, die na de verzoening werd opengegooid, is nu grotendeels weer dicht.
Geen vragen meer
De premier wil nu geen vragen van de media beantwoorden. Alle traditionele persmomenten zijn afgelast.
Het is niet alleen de vredesprijs waar dit jaar vraagtekens bij worden gezet. Ook de winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur veroorzaakt de nodige ophef. Prijswinnaar Peter Handke ontkent namelijk de Servische genocide in Bosnië en verdedigt openlijk de daden van zijn vriend Milošović.
Uitnodiging geweigerd
Na het bekendmaken van Handke als winnaar in oktober, eisten verschillende mensenrechtenactivisten tot het intrekken van de prijs. Twee leden van het Nobelcomité besloten op te stappen en belangrijke genodigden hebben hun uitnodiging geweigerd.
Toch blijft het comité weer bij zijn beslissing. De schrijver zou de prijs krijgen voor zijn literaire werk en niet voor zijn politiek standpunten.