Opnieuw staat de Amazone in brand: 'Het wordt erger dan vorig jaar'

Op basis van satelliet- en helikopterbeelden zijn er volgens Greenpeace op dit moment tachtig procent meer branden in de Amazone ten opzichte van precies een jaar geleden. Volgens Charlotte van der Tak, campagneleider Biodiversiteit bij Greenpeace, zijn die branden niet natuurlijk ontstaan.

''Het heeft te maken met de ontbossing. De boeren kappen het regenwoud zodat hun eigen vee op het vrijgekomen gebied kan grazen. Nu in Brazilië de droge periode is aangebroken is dit het ideale moment om de omgekapte bomen in brand te steken. Op de open plekken zie je nu ook overal vee grazen''.

Amazone verandert in een savanne

Volgens Van der Tak zijn er meerdere factoren aan te wijzen waarom er nu meer branden in de Amazone zijn dan vorig jaar rond dit moment. De belangrijkste oorzaak daarvan is ontbossing: ''Vorig jaar zijn er in het regenwoud enorm veel bomen gekapt. Zoveel, dat een deel van de bomen nog niet in brand is gestoken. Die branden komen nu dus bovenop de nieuw gekapte bomen die in vlammen opgaan''. 

Daarnaast zorgt de ontbossing er ook voor dat de de bomen die nog wel overeind staan een stuk kwetsbaarder worden. Van der Tak: ''De overgebleven stukken bos worden een stuk droger, doordat ze geïsoleerd zijn.'' Van nature komen in het droge seizoen al veel bosbranden in het gebied voor, maar de geïsoleerde bomen vatten dankzij de ontbossing een stuk sneller vlam. 

Volgens Van der Tak dreigt de Amazone te veranderen in een savanne. ''Op dit moment is er 17 procent van de totale Amazone ontbost. Wetenschappers stellen dat als straks 20 tot 25 procent van het regenwoud is verdwenen, er sprake is van een keerpunt. Dan wordt het zo droog dat de Amazone van een regenwoud verandert in een savanne.''

Het verbranden van de overgebleven gekapte bomen, de geïsoleerde stukken regenwoud en de droogte zijn volgens Van der Tak allemaal factoren die ervoor zorgen dat de branden in de Amazone dit jaar naar verwachting nog heviger zullen worden.

Bolsonaro: 'bosbranden zijn leugens'

Maar de president van Brazilië, het land waar het grootste deel van de Amazone ligt, ontkent de nieuwe bosbranden. Ondanks dat zelfs de overheidsdata de branden aantonen, zijn het volgens Bolsonaro 'leugens, die moeten worden bestreden.' 

Naar aanleiding van de bosbranden die vorig jaar in de Amazone woedden, werd internationaal de druk op Bolsonaro flink opgevoerd om meer te doen tegen de branden. Bolsonaro stuurde het leger richting de Amazone, maar volgens Van der Tak was dat een grote schijnvertoning. ''Het leger had niet de middelen om de branden te blussen en ondertussen worden milieuorganisaties tegengewerkt.'' 

Correspondent Sandra Korstjens stelde eerder dat het lastig is om te zeggen dat Bolsonaro 1 op 1 schuldig is voor de ontbossing en de toename in branden in de Amazone. Wel voelen boeren zich door zijn beleid meer aangemoedigd om illegaal land in te pikken en bossen te kappen. 

Gevolgen voor miljoenen Brazilianen

Gevraagd naar de gevolgen, stipt Van der Tak als eerste de mensen aan die in het regenwoud wonen. ''Er zijn nog zeker 180 inheemse groepen. Zij staan nu aan de frontlinie om hun bos te beschermen, maar juist hun gebied wordt gebruikt voor economische doeleinden." 

Maar niet alleen voor de bewoners van het regenwoud, ook voor de inwoners van steden als Manaus en zelfs Sao Paolo kan de ontbossing gevolgen hebben.

Van der Tak: ''De bosbranden zorgen voor een enorme hoeveelheid smog. Die smog is in sommige Braziliaanse steden op dit moment al te zien en vooral merken. Door de smog neemt de luchtkwaliteit af en dat kan voor longpatiënten in combinatie met corona voor extra gevaren zorgen.''

Biodiversiteit in gevaar

Daarnaast dreigen en gaan op dit moment al vele verschillende boom- en plantsoorten verloren. Waarom is dat erg? Van der Tak: '''Al die verschillende soorten bomen en planten in ons ecosysteem zijn er niet voor de sier. Er ontstaat een disbalans in de natuur als sommige soorten verwijderen." 

"In dit geval kan het namelijk gebeuren dat een klein aantal bomen een planten de overhand neemt in de natuur. Dat zie je ook in Nederland gebeuren. Maar daardoor verdwijnen er bomen en planten die zowel de natuur als wijzelf nodig hebben. Bijvoorbeeld planten die nodig zijn voor het maken van medicijnen.''

Daarnaast nemen de bomen in de Amazone ook veel koolstof op. Als die bomen omgehakt worden stoot je als land alleen maar meer CO2 uit. In Brazilië zorgt de uitstoot van de bosbranden voor 63 procent van de totale uitstoot van het land. 

Wat gaat er nu gebeuren? 

Vorig jaar werd de druk op Bolsonaro flink opgevoerd om te bestrijden. Niet alleen via regeringen, ook financiële instellingen dreigden met sancties. Volgens Van der Tak heeft dat laatste deels meegeholpen om erger te voorkomen. Maar, zo stelt ze, we moeten als Nederland ook kritisch naar onze eigen rol kijken. 

''Nederland heeft deel aan de ontbossing doordat wij investeren in de productie van soja in Brazilië. Daarnaast zijn we ook een grote importeur van deze soja."

Landen als Nederland moeten zich volgens Van der Tak afvragen of deze handelsrelaties moeten worden voortgezet. Voorlopig is het afwachten of en wanneer internationaal opnieuw de druk wordt opgevoerd om meer te doen aan de bestrijding van de bosbranden.