Succesvol zakenman en mikpunt radicaal-rechts: dit is George Soros

En daar viel zijn naam nog maar weer eens. Tijdens een etentje van de top van Forum voor Democratie (FvD) zou Thierry Baudet gezegd hebben dat 'corona de wereld in gebracht was door George Soros en anderen [...] om ons onze vrijheid af te nemen en een nieuwe wereldheerschappij te starten'.

Dat is wat FvD-senator Nicki Pouw-Verweij letterlijk schrijft aan het partijbestuur in een brandbrief, die in handen is van RTL Nieuws. Baudet ontkende nog dezelfde avond alles bij de talkshow Beau, terwijl het verhaal vanmorgen nog een keer werd bevestigd door FvD-kandidaat Joost Eerdmans, die ook bij het etentje was.

Geliefd en gehaat

Maar los van de ontplofte partijcrisis binnen Forum voor Democratie is het feit dat de naam George Soros valt al lang geen bijzonderheid meer. De Hongaars-Amerikaanse zakenman die deze zomer 90 jaar oud werd, is al jaren het favoriete mikpunt in steeds terugkerende en soms antisemitische complottheorieën op sociale media en in populistische en radicaal-rechtse kringen. Terwijl veel anderen hem juist prijzen om zijn gulle donaties.

Soros bouwde in zijn leven een enorm vermogen op. Hij werd geboren op 12 augustus 1930 in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Hij verliet de stad in 1947, niet lang na de bevrijding van nazi-Duitsland en ging filosofie studeren in Londen. Na het halen van zijn diploma werkte hij voor een zakenbank in de stad, tot hij in 1956 vertrok naar Amerika om daar te werken als beurshandelaar.

Dag van 1 miljard

In het Amerika van de jaren 70 werd Soros miljonair en later zelfs miljardair door succesvol beleggen via zelf opgerichte fondsen. Hij deed dat naast slim investeren ook met speculeren: veel risico nemen door de koers van een aandeel of de waarde van een munt te voorspellen.

Het beroemdste voorbeeld is de dag waarop Soros naar verluidt in een klap 1 miljard dollar verdiende. Dat deed hij door in september 1992 juist te voorspellen dat de Britse pond veel minder waard zou worden ('short gaan'). Dit leverde hem ook kritiek op. Want waar Soros zijn naam vestigde en een grote smak geld verdiende, verloor de Britse belastingbetaler die dag juist veel geld.

Soros heeft vandaag de dag een geschat vermogen van 8,6 miljard dollar (7,2 miljard euro), volgens zakenblad Forbes. Dat zou nog veel meer geweest zijn als hij niet zo veel had weggegeven. Zijn donaties gaan naar maatschappelijk doelen, maar ook naar politieke doelen over de hele wereld. En met dat laatste wekt hij veel wrijving op.

Donaties en invloed

De door hem opgerichte stichting, de Open Society Foundations (OSF), heeft omgerekend ruim 14 miljard euro weggegeven in ruim 120 landen, waaronder ook in Nederland. Dat geld is bedoeld om de democratie te bevorderen en wordt gestopt in doelen zoals onderwijs, gelijkheid, vrije pers, burgerrechten en de opvang van vluchtelingen.

Maakt dat hem bij iedereen geliefd? Bepaald niet. Net als die andere grote weldoener, Bill Gates, is hij het mikpunt van tegenstanders uit vooral conservatieve en rechtse hoek. Zij beschuldigen hem van buitenlandse inmenging en het steunen van wat zij dubieuze linkse doelen vinden.

Ook in nationalistische en extreemrechtse kringen is hij de ideale vijand. Soros komt uit een Joods gezin is door zijn steun voor liberale doelen en vluchtelingen geregeld het mikpunt van antisemitisme.

Kant kiezen

Het verschil met Bill Gates, die zich overwegend op de gezondheidszorg stort, is dat Soros met zijn politieke idealen indruist tegen autoritaire leiders. Ook steunt Soros openlijk en met grote sommen geld politici als Hillary Clinton en dit jaar nog Joe Biden, de aanstaande president van de VS. Soros heeft zo veel politieke invloed en dat wordt hem niet door iedereen in dank afgenomen.

OSF kiest soms namelijk duidelijk een kant. De stichting sponsorde in ons land bijvoorbeeld voor 2 ton de 'ja'-campagne bij het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne in 2015. Dat referendum was er mede gekomen door tegenstander Baudet en zijn denktank Forum voor Democratie, die een jaar na de overwinning van het 'nee'-kamp een politieke partij werd.

Gebombardeerd tot staatsvijand

De kritiek op Soros gaat vaak veel verder. De Hongaarse premier Viktor Orbán bombardeerde Soros in zijn felle verkiezingscampagne zelfs tot staatsvijand en iemand die 'massa's migranten naar Europa wil halen'. Door deze boodschap eindeloos te herhalen zijn veel mensen dit gaan zien als de waarheid.

Bovendien is het koren op de molen voor andere tegenstanders van Soros. zij verspreiden via internet de meest wilde complottheorieën over hem, zonder aantoonbaar bewijs te leveren.

Dat heeft gevolgen in het echte leven. Soros wordt online aan de lopende band met de dood bedreigd en in 2018 werd een vermeende bom in zijn brievenbus gestopt. Een door Soros gesubsidieerde universiteit werd door Orbán gedwongen grotendeels te verhuizen van Boedapest naar Wenen. 

De sterk uiteenlopende opvattingen over Soros maken hem een dankbaar onderwerp voor documentaires. Vandaag zijn op Thanksgiving, een belangrijke Amerikaanse feestdag, tegelijkertijd twee documentaires te zien over Soros. Dat hij in de ene wordt geprezen als weldoener en in de andere wordt afgeschilderd als 'radicale boosdoener die Amerika ondermijnt' is geen verrassing meer.