Navalny raakt speciale Amnesty-status kwijt door oude uitspraken over moslims
Amnesty International heeft Aleksej Navalny diens status van 'gewetensgevangene' afgenomen. Reden daarvoor zijn rechts-nationalistische uitspraken die de Russische oppositieleider meer dan tien jaar geleden heeft gedaan. De Russische oppositie reageert verontwaardigd.
'Gewetensgevangene' is een term die door mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty wordt gebruikt voor mensen die onterecht vastzitten voor vreedzame kritiek op de autoriteiten.
"Het is de hoogste status die je van Amnesty als gevangene kunt krijgen", zegt Amnesty-woordvoerder Ruud Bosgraaf. "Je moet dan wel totaal onomstreden zijn."
Navalny's showproces
De Russische oppositieleider Aleksej Navalny zit nu in de cel wegens fraude, maar die zaak wordt internationaal gezien als een showproces. De Europese rechter oordeelde dat Navalny een 'oneerlijk' proces had gekregen.
De echte reden voor Navalny's celstraf is hoogstwaarschijnlijk zijn oppositie tegen het regime van president Poetin. In 2020 overleefde Navalny een moordaanslag van de Russische geheime dienst met het zenuwgif novitsjok.
Navalny herstelde in Duitsland, keerde terug naar Rusland en werd na aankomst op 17 januari meteen gearresteerd, waarna hij van Amnesty de status als 'gewetensgevangene' kreeg.
'Hate speech'
Maar die symbolische status trekt Amnesty nu dus weer in. Reden: 'hate speech'. Navalny deed in het begin van zijn politieke carrière enkele uitspraken over moslimimmigranten. Zo vergeleek hij ze in een video met kakkerlakken.
Een aantal van dat soort uitspraken kan je zelf bekijken in de video hieronder.
De uitspraken zijn al meer dan tien jaar oud. Navalny heeft zijn standpunten later wel enigszins genuanceerd en hij maakt al jaren geen nationalistische video's meer, maar hij heeft ook nooit afstand genomen van de gewraakte uitspraken.
Brandschone reputatie vereist
Volgens Bosgraaf van Amnesty krijg je de status van 'gewetensgevangene' alleen als je reputatie brandschoon is. "In de praktijk hoeft dat overigens niet uit te maken. Soms wil je ook mensen vrij krijgen die niet helemaal van onbesproken blazoen zijn."
Bosgraaf haalt het voorbeeld van Aung San Suu Kyi aan, de leider van Myanmar. "Zij was ooit een Amnesty-gewetensgevangene. Toen kwam ze vrij en zette ze zich onvoldoende in om de Rohingya-minderheid te beschermen toen die werden weggejaagd door het leger. Nu ze weer gevangenzit, vraagt Amnesty wel om haar vrijlating, maar we noemen haar geen 'gewetensgevangene' meer."
Russische oppositie boos
Toch valt het besluit van Amnesty slecht bij de Russische oppositie. Ook daar zitten velen in hun maag met Navalny's oude uitspraken, maar de timing van Amnesty's besluit roept vragen op.
Enkele Amnesty-medewerkers vertellen tegen nieuwssite Mediazona dat Amnesty opnieuw naar Navalny's status ging kijken toen er ineens klachten binnenkwamen. Bij die klachten werd steeds verwezen naar een specifiek reeks anti-Navalny-berichten op Twitter. Die waren geschreven door een journaliste die samenwerkt met RT, het vroegere Russia Today, spreekbuis van het Kremlin.
De kritiek is dat Amnesty zich laat leiden door pro-Kremlinjournalisten. Een jurist van Navalny, die in 2018 zelf door Amnesty 'gewetensgevangene' werd genoemd, doet afstand van die titel "omdat hij je kan worden afgenomen onder druk van Poetins staatspropaganda."
'Steekje laten vallen'
Bosgraaf acht het mogelijk dat Amnesty op basis van binnengekomen informatie de status van Navalny opnieuw heeft beoordeeld. "Wat we niet goed hebben gedaan, is dat we daar niet eerder achter zijn gekomen. Dan hadden we de status van 'gewetensgevangene' al eerder moeten intrekken. Daar hebben we een steekje laten vallen, denk ik."
Wel benadrukt Bosgraaf dat Amnesty zelfstandig een beslissing heeft genomen. "Soms worden onze beslissingen politiek misbruikt, maar daar zwichten we niet voor. In dit geval komt het de Russische oppositiekringen slecht uit en is het Kremlin er blij mee. Het zij zo. Amnesty neemt wel vaker standpunten in die gewoon niet populair zijn."
Amnesty verbaasd
Er is nog wel een ding dat Bosgraaf graag gezegd wil hebben. "Wij verbazen ons toch over de aandacht die hiervoor is. De kern is toch dat we ons blijven inzetten voor de vrijlating van Navalny. We hebben afgelopen week nog een paar honderd duizend handtekeningen overhandigd in Moskou."
"Dat Navalny nu geen 'gewetensgevangene' meer is, is absoluut niet doorslaggevend. Kennelijk heeft het woord 'gewetensgevangene' een grote symboolwerking."
