Tienduizenden Russische militairen aan de grens van Oekraïne: wat doen zij daar?

Het conflict stond lange tijd op een laag pitje, maar de voorbije maanden zijn er weer zwaardere gevechten en vallen er opnieuw meer doden. 

1. Waar ging het ook al weer over?

De oorlog in Oost-Oekraïne begon in 2014 met de annexatie van het schiereiland de Krim door Rusland, nadat pro-Russische president Janoekovitsj vertrok. Oost-Oekraïense regio's Donetsk en Luhansk werden door Rusland gesteunde rebellen in beslag genomen. In totaal heeft die strijd aan meer dan dertienduizend mensen het leven gekost. Onder hen ook 298 inzittenden van vlucht MH17, die werd neergeschoten door een Russische raket.

2. Waarom laait het nu weer op?

In maart escaleerde de strijd in Oost-Oekraïne. Daarmee kwam een einde aan het staakt-het-vuren. Dit jaar zijn al 26 Oekraïense militairen om het leven gekomen. Oekraïne en Rusland wijzen naar elkaar.

Op sociale media verschenen beelden van Russische tanks en militaire konvooien die onderweg waren naar de grens. Volgens Oekraïne zijn er inmiddels al 80.000 militairen: 40.000 aan de Noordgrens van Oekraïne en nog eens 40.000 op de Krim.

"Het conflict uit 2014 heeft lang doorgesudderd en de onderliggende problemen zijn eigenlijk nooit opgelost", zegt Rusland-deskundige Bob Deen van Instituut Clingendael. "Er is aan de frontlinie sprake van actie-reactie. Je kan dus niet echt zeggen wie er is begonnen met schieten. Maar de troepenbouw is vooral een manier van Rusland om Oekraïne onder druk te zetten."

Rusland zegt dat er niks aan de hand is en er slechts sprake is van een militaire oefening. Oekraïne maakt zich zorgen, en zegt dat het Kremlin probeert het conflict weer te laten escaleren.

3. Waar is Rusland dan op uit?

Over de intenties van Rusland wordt gespeculeerd. Volgens Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, wil Rusland een signaal afgeven. "We weten niet precies waarom Poetin het doet en dat is precies waarom hij het doet. Hij probeert onrust te zaaien. Rusland zal het ook nooit toegeven. Ze zullen altijd zeggen het komt door de dreiging vanuit Oekraïne."

Poetin is de afgelopen tijd gedaald in populariteit. Dat komt door de aanpak van de coronapandemie en door stijgende populariteit van nu gevangen oppositieleider Aleksej Navalny. "Niks versterkt de positie van een leider zo erg als dreiging van buitenaf. In Rusland zelf wordt gedaan alsof die dreiging heel groot is", zegt De Wijk.

En dan is er nog een derde speler in het spel: Amerika. Volgens Rusland-deskundige Deen is het signaal dat Rusland wil afgeven vooral bedoeld naar president Joe Biden. "Biden heeft een ander beleid dan Donald Trump. De betrekkingen zijn vanaf het begin slecht. Biden heeft Poetin uitgemaakt voor moordenaar. Amerika stelt zich vierkant achter Oekraïne en dat vindt Poetin problematisch, zeker als het gaat om bemoeienis van de NAVO."

De Amerikanen vertrouwen Rusland niet en nemen maatregelen. Vandaag komen twee Amerikaanse oorloggschepen aan om Oekraïne te helpen verdedigen. Biden heeft in een telefoongesprek met Poetin laten weten dat hij de troepenbouw zorgwekkend vindt.

4. Wat is de rol van de NAVO?

Gisteren deed NAVO-chef Jens Stoltenberg een oproep aan Rusland: stop per direct met de troepenopbouw aan de grens van Oekraïne. Stoltenberg spreekt van de grootste Russische militaire aanwezigheid aan de grens sinds de annexatie van de Krim in 2014.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky wil graag tot de NAVO toetreden en heeft de organisatie om hulp gevraagd, tot afschuw van Rusland. "Als de Russen ergens bang voor zijn dan is het dat Oekraïne overloopt naar het Westen. Rusland wil controle houden over de grenzen, dat zit in de geschiedenis van het land", zegt De Wijk.

De kans dat Oekraïne uiteindelijk wordt toegelaten tot de NAVO is niet zo groot, omdat het land nog in conflict zit. Volgens NAVO-chef Stoltenberg probeert Rusland het toetredingsproces te verstoren. "Het is aan de dertig NAVO-lidstaten om over toetreding van Oekraïne te beslissen, en niemand anders", zei Stoltenberg.

5. Hoe groot is de kans dat er een oorlog uitbreekt?

"Niet zo groot", zegt De Wijk. "Want daar heeft niemand belang bij. Rusland is niet een economische grootmacht, het enige waarmee ze een signaal kunnen afgeven is met militaire macht."

"Maar je weet nooit hoe het loopt. Als de tegenstander, in dit geval Oekraïne, verkeerd reageert dan kan het escaleren."

Ook Deen schat de kans op een inval in Oekraïne niet groot in. "Je kan het zeker niet uitsluiten, maar dit lijkt in eerste instantie vooral wapengekletter. Als de Russen echt een inval zouden willen doen zouden ze niet zo opzichtig te werk zijn gegaan."