Moordenaars journalist Khashoggi opgeleid in VS: 'Dit komt helaas vaker voor'
Vier mannen uit Saoedi-Arabië die betrokken waren bij de moord op de kritische journalist Jamal Khashoggi in 2018, blijken een jaar eerder militaire training te hebben gekregen in de VS. Een pijnlijke zaak, zegt defensie-expert Peter Wijninga, maar helaas wel een die vaker voorkomt. Ook dicht bij huis.
Khashoggi verdween van de aardbodem tijdens zijn bezoek aan het Saoedische consulaat in de Turkse stad Istanbul. Hij was daar om papierwerk rond te maken voor zijn aanstaande huwelijk, maar werd opgewacht door een militair team uit zijn thuisland dat hem ter plekke heeft gedood en zijn lichaam vermoedelijk in stukken heeft gehakt en doen verdwijnen.
Getraind in Arkansas
Nu blijkt dat vier mannen van dit team in 2017 getraind zijn in Amerika, onthult The New York Times. De training bestond uit onder meer schietoefeningen en 'reageren op een aanval' en werd verzorgd door het particuliere beveiligingsbedrijf Tier 1 Group in de staat Arkansas. Het bedrijf had hiervoor een licentie van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.
Dat deze mannen nota bene zijn opgeleid in Amerika, het land waar Khashoggi wegens bedreigingen in zijn thuisland naartoe vluchtte in 2017 en waar hij een column schreef voor The Washington Post, is weliswaar een pijnlijke zaak, maar tegelijkertijd geen toeval.
"In mijn klas zaten naast Europeanen onder anderen ook Saoedische militairen, maar ook Israeli’s."
Op grote schaal
"Het zijn trainingen die Amerika op grote schaal geeft aan militairen of in dit geval veiligheidsfunctionarissen van bondgenoten", zegt Wijninga, expert op het gebied van internationale veiligheid bij het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Zo zijn de luchtmachtofficieren van Saudi-Arabië allemaal opgeleid in de Amerika.
Wijninga studeerde zelf in de jaren 90 aan een militaire universiteit. "De VS nodigt voor dat soort studies militairen uit van al hun vrienden en bondgenoten. Het wordt ook gezien als een investering in goede relaties met die landen. In mijn klas zaten naast Europeanen onder anderen Saoedische militairen, maar ook Israëli's."
In tegenstelling tot Nederland mogen ook particuliere bedrijven in de VS militaire trainingen geven. Een winstgevende bezigheid. Wijninga: "Dat zo'n training vervolgens wordt ingezet voor iets wat het daglicht niet kan verdragen, is vreselijk, maar niet te voorkomen."
Ook in Nederland
Er zijn de nodige voorbeelden die dat onderstrepen. Zo kregen de militairen van de voormalige Iraakse dictator Saddam Hussein hun opleiding in Engeland en de VS. En hadden de aanslagplegers die met vliegtuigen het World Trade Center in New York binnenvlogen, vliegles gekregen in Florida.
Of veel dichter bij huis, zegt Wijninga. "De coupplegers in Suriname van 1982 zijn in Nederland opgeleid, inclusief oud-president Desi Bouterse die nog in een militair basketbalteam zat in Steenwijk. Dat zo'n man later draait en vreselijke dingen doet, ja dan kun je de haren uit je hoofd trekken. Maar het is niet altijd te voorzien."
Moord zonder gevolgen
Ondertussen is er ruim 2,5 jaar na de dood van Khashoggi nog altijd nauwelijks gereageerd door andere landen. Wel krijgt de zaak geregeld aandacht in podcasts en films, zoals de documentaire The Dissident die momenteel in de Nederlandse bioscoop draait.
Dit voorjaar bleek dat een VN-onderzoeker die de moord onderzoekt, met de dood is bedreigd door een hooggeplaatste Saudische functionaris. Volgens haar is er bewijs dat de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman achter de moord zit en ze roept op tot sancties. 'MBS' zelf ontkent elke betrokkenheid.
'Gaat weer om geld'
Tot sancties is het nooit gekomen. "Turkije trok aanvankelijk fel van leer, maar nu is de toon wat gematigd", zegt Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens vanuit Istanbul. "Turkije probeert de relaties met Saoedi-Arabië te verbeteren omdat zij hopen op investeringen. Het gaat uiteindelijk weer om geld."
Koens rekent niet op opheldering in de moordzaak. "Ik verwacht eigenlijk niet dat er nog iets schokkends naar boven komt. En wat nog steeds ontbreekt is het lichaam van Khashoggi. Niemand weet wat er met het stoffelijk overschot is gebeurd. Behalve de Saoedi's."
Bondgenoten
Ook de onthulling van dinsdag zal vermoedelijk niet leiden tot andere verhoudingen tussen de Amerikanen en Saoedi's, zegt Wijninga. "De VS is geen dikke vrienden met het regime in Saudi-Arabië, maar heeft hen hard nodig als bondgenoot omdat ze Iran als bedreiging zien voor vrede in het Midden-Oosten."
Wel verwacht hij dat de president Joe Biden zich nog eens achter de oren krabt over het opleiden van Saoedische veiligheidsmensen. "De vraag is of dit nog doorgaat, nu dit zo aan het licht is gekomen."