Russisch leger naar grens Oekraïne: wat voert Poetin in z'n schild?

De ene na de andere legertrein duikt op in Rusland. Ze brengen tanks, jeeps en ander militair materieel naar de Oekraïense grens. Soms staan enorme groepen tanks te wachten op transport. Veel Russische voorbijgangers kunnen hun ogen niet geloven. Ze filmen de tanks en zetten het online.

De Amerikaanse inlichtingendiensten slaan alarm. Is die angst terecht of is het hysterie?

'Tanks zijn wel zorgelijk'

Onderzoeker Roeslan Leviëv checkt dit soort filmpjes op echtheid. De Rus leidt het Conflict Intelligence Team en is bezorgd. "We zien allerlei materieel dat niet kan worden uitgelegd door 'oefeningen' of door het 'bevoorraden van bestaande legereenheden'. Het is een demonstratief gebaar, een opzichtig dreigement van Rusland aan het adres van Oekraïne en zijn Westerse partners."

Leviëv is het met de Amerikaanse inlichtingendiensten over één ding eens: als Rusland in dit tempo doorgaat met het aanvoeren van oorlogstuig, dan is het begin 2022 klaar om Oekraïne militair aan te vallen.

'Troepen nog niet alarmerend'

Naast het oorlogsmaterieel spreken media ook van grote aantallen Russische militairen die aan de Oekraïense grens worden verzameld. Bloomberg schrijft over 'de grootste mobilisatie' sinds de Sovjettijd. Het zou gaan om 100.000 man.

Leviëv beaamt dat deze troepen inderdaad bijeen zijn. Maar volgens hem zijn dit reguliere trainingen van Russische reservisten. Zij worden niet gezien als geschikte troepen om een land te veroveren. "Behalve de reservisten zien we geen toename van troepen aan de grens. We zien alleen maar materieel zonder mensen. Dat zegt nog niets, want binnen een paar weken kan je troepen uit heel Rusland aanvoeren."

Wat is er aan de hand in Oekraïne?

Oekraïne en Rusland liggen met elkaar overhoop sinds 2014. Het conflict begon met grote anticorruptieprotesten, het 'Euromajdan', in de Oekraïense hoofdstad Kiev. Tijdens die protesten vluchtte president Viktor Janoekovitsj het land uit. Hij was overwegend pro-Russisch.

Na Janoekovitsj' vertrek wilde Moskou zijn eigen belangen in Oekraïne veiligstellen. Met militairen pakte Rusland het schiereiland de Krim van Oekraïne af. Daarna steunde Moskou een rebellenopstand in het oosten van Oekraïne. Die oorlog tussen de separatisten en het Oekraïense regeringsleger duurt voort tot op de dag van vandaag. In 7 jaar zijn er ongeveer 14.000 doden gevallen.

Al de tweede keer

Het is al voor de tweede keer dit jaar dat Rusland grote delen van het leger naar de Oekraïense grens brengt. In april 2021 gebeurde het ook al, maar toen liep het met een sisser af.

Of het ditmaal ook goed afloopt, is volgens onderzoeker Leviëv niet helemaal zeker. "In tegenstelling tot dit voorjaar zien we nu in de legertreinen ook vrachtwagons. Volgens de nummers op die wagons vervoeren die munitie. Dat is één van de factoren die duidt op een serieuze militaire operatie. Als ze enkel materieel zouden vervoeren zonder munitie, dan zou het alleen maar spierballengerol zijn."

Westen waarschuwt

Als er ditmaal wel een Russische aanval komt, staat Oekraïne er in principe alleen voor. Oekraïne hoort officieel niet bij het Westen: het land is geen lid van de EU of de NAVO. Maar nu de spanning oploopt, probeert het Westen Oekraïne wel te steunen.

"Rusland zal een hoge prijs betalen als het weer geweld gebruikt tegen Oekraïne", zegt Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO. "We hebben bewezen dat zoiets een prijs heeft: economisch en politiek." Het Westen heeft eerder tegen Rusland vooral persoonlijke en economische sancties ingezet.

Verweer Poetin

Rusland verweert zich tegen de beschuldiging van de legerconcentratie aan de grens met twee argumenten. Allereerst zijn die 100.000 soldaten volgens Moskou deel van een reguliere oefening.

Daarnaast is het, aldus Rusland, nodig om legereenheden bij de grens te zetten omdat Oekraïne aan de andere kant van de grens 120.000 soldaten ('het halve Oekraïense leger') heeft staan. Op die laatste bewering geeft Kiev geen commentaar.

Wat Poetin wil

De vraag is wat we van Poetins militaire manoeuvres moeten denken. Leviëv: "Poetin wil laten zien dat hij, als de VS militair blijven samenwerken met Oekraïne en misschien zelfs praten over een NAVO-lidmaatschap, tot alles in staat is. Zelfs tot een oorlog tegen Oekraïne. Poetin wil onderhandelingen met Westerse leiders, waarbij rekening wordt gehouden met zijn wensen."

Dat laatste is volgens Oost-Europacorrespondent Jeroen Akkermans juist de tragiek van Oekraïne. "Het is een land dat niet serieus genomen wordt door alle partijen. De NAVO spreekt zich uit, Amerika spreekt zich uit, maar de enigen die ondertussen aan de grens staan, zijn de Oekraïense troepen. En die betalen straks de tol."

Ook Akkermans ziet dat Poetin vooral druk wil zetten. Dat brengt risico's met zich mee. "Als beide partijen zoveel troepen verzamelen, dan hoeft het maar ergens mis te gaan – een ongeluk – en dan kan het heel snel escaleren. In dat opzicht vind ik het wel bedreigend."