Komt er een Russische aanval? 'Oekraïne binnenvallen is niet het doel, maar kán wel'
De laatste weken brengt Rusland veel militair materieel naar de grens met Oekraïne. Het Westen houdt rekening met een nieuwe aanval. "De troepenopbouw dit voorjaar was een eerste waarschuwing uit Rusland, de nieuwe legeropbouw is een laatste waarschuwing."
Op video's en satellietbeelden is het duidelijk te zien: tanks, artillerie, Buk-raketten en andere wapens worden door Rusland naar de grens met Oekraïne gebracht. Momenteel zijn er volgens de VS en Oekraïne ook tienduizenden militairen aan de Russische kant van de grens.
Rusland begon al in maart en april van dit jaar met de legeropbouw. Na het voorjaar werd een deel weggehaald, maar een belangrijk deel is ook achtergebleven. Sinds de herfst wordt er opnieuw materieel naar de grens gebracht.
Rob Lee (promovendus aan het King's College in Londen) volgt het Russische leger en de troepenopbouw op de voet: "Als Rusland wil binnenvallen of een grote escalatie wil, dan hebben ze daar nu genoeg materieel voor."
Wat is er aan de hand in Oekraïne?
Rusland is buurland Oekraïne eigenlijk al in 2014 binnengevallen. Het conflict begon met grote protesten tegen corruptie in de Oekraïense hoofdstad Kiev. Tijdens die protesten vluchtte president Viktor Janoekovitsj het land uit. Hij was overwegend pro-Russisch.
Na Janoekovitsj' vertrek wilde Moskou de eigen belangen in Oekraïne veiligstellen. Met militairen pakte Rusland het schiereiland de Krim van Oekraïne af. Daarna steunde Moskou een rebellenopstand in het oosten van Oekraïne.
Die oorlog tussen het Oekraïense regeringsleger en de door Rusland gesteunde separatisten is nog altijd aan de gang. In zeven jaar tijd zijn er ongeveer 14.000 doden gevallen.
De timing van de huidige legeropbouw is interessant. Sinds de vorige legeropbouw, in het voorjaar, zijn er een aantal dingen gebeurd die Moskou niet zinnen. Er was onder meer een incident met een Brits oorlogsschip bij de Krim. Ook bleven Westerse landen wapens leveren aan Oekraïne, dat ook nog voor het eerst een aanval deed met een Turkse drone.
"De troepenopbouw dit voorjaar was een eerste waarschuwing uit Rusland", zegt Lee. "De nieuwe legeropbouw is een laatste waarschuwing."
De Oekraïense drone-aanval:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Er is meer dan alleen wapengekletter: ook de uitlatingen van Poetin zijn harder geworden. Vorige week vergeleek hij de oorlog in Oost-Oekraïne met een 'genocide'. Eerder dit jaar zei Poetin dat Oekraïners en Russen 'één volk' zijn. Beide opmerkingen worden in Oekraïne en het Westen opgevat als dreigende taal.
Grondgebied veroveren is geen doel
"We moeten kijken naar het doel van een mogelijke Russische escalatie," vindt Lee. "Sommigen zeggen dat Rusland nog meer Oekraïens grondgebied wil bezetten. Volgens mij is dat niet het doel, maar zo'n bezetting kan wel een middel zijn om andere doelen te bereiken, ambitieuzere doelen: Rusland wil de zelfstandigheid van Oekraïne beperken. Bij een inval zou de Oekraïense president wellicht concessies doen en de samenwerking met de NAVO stoppen." De NAVO is het militaire bondgenootschap van het Westen.
Toch probeert Moskou deze doelen in eerste instantie te bereiken zonder een nieuwe militaire invasie in Oekraïne. De legeropbouw lijkt vooralsnog bedoeld als politiek pressiemiddel om de politieke eisen van Moskou kracht bij te zetten. Het veroveren van grondgebied is volgens Lee niet het hoofddoel.
"Ik zie Rusland dingen doen die je niet zou doen als je grondgebied zou willen veroveren. De legeropbouw wordt niet echt verborgen gehouden voor de buitenwereld. Als Rusland grondgebied van Oekraïne zou willen bezetten, zouden ze de voorbereiding zo geheim mogelijk doen." Maar de legertransporten zijn in Rusland juist duidelijk te zien:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
"En we horen duidelijke oorlogstaal en politieke eisen van Rusland," zegt Lee. "Als de Russen terrein willen veroveren, dan zouden ze voor de verrassing gaan en dan zouden ze zich juist niet zo agressief profileren zoals nu."
Concrete eisen uit Moskou
Over zijn concrete eisen is Rusland overigens redelijk open. Op 10 december kwam Moskou met een vrij specifieke lijst. Daarin staat onder meer dat de NAVO geen raketten in Oekraïne mag plaatsen. Ook moet de NAVO een verklaring uit 2008 intrekken, waarin werd gezegd dat Oekraïne (ooit) NAVO-lid zal worden.
Het Westen en Oekraïne willen tot nu toe niet op die eisen ingaan. Zij zeggen: of Oekraïne zich wil aansluiten bij de NAVO, is een zaak van Oekraïne en de NAVO zelf – Rusland heeft daar niets van te vinden.
Risico op oorlog
De militaire en politieke spanningen zijn nog niet opgelost en ze kunnen volgens Lee nog lang duren. "Rusland kan zijn legereenheden lange tijd aan de Oekraïense grens houden. Maandenlang. Voor het Oekraïense leger gaat het heel zwaar zijn om de hele tijd in staat van paraatheid te blijven."
Daarnaast is er nog altijd het risico op escalatie. Lee: "De laatste jaren is er wel vaker gezegd dat Rusland klaar staat om Oekraïne weer aan te vallen. Toen waren er geen militaire ontwikkelingen die daarop wezen. Nu heeft Rusland wel de mogelijkheden om snel te escaleren. En als de politieke eisen van Moskou niet worden ingewilligd, dan komt er misschien een moment waarop ze die eisen kracht willen bijzetten."