Indonesië dankt Jakarta af als hoofdstad, maar de problemen blijven
De regering van Indonesië wil af van Jakarta als hoofdstad. Elders in het land moet een geheel nieuwe stad verrijzen, die Nusantara moet gaan heten. Maar dat megaproject neemt de pijn van de huidige hoofdstad niet weg en krijgt veel kritiek. Vijf vragen en antwoorden.
1. Wat is er mis met de huidige hoofdstad?
Jakarta is gebouwd op drassige moerasgrond en zakt, bot gezegd, langzaam weg in zee. Door het massaal oppompen van grondwater daalt de bodem van de miljoenenstad zo'n 10 tot 20 centimeter per jaar. Wetenschappers vrezen dat bij het huidige tempo het noorden van de stad in 2050 voor 95 procent onder water ligt.
Door die bodemdaling is de stad ook steeds kwetsbaarder voor overstromingen. In het regenseizoen (november tot april) zorgen hevige regenbuien ervoor dat regelmatig duizenden huizen, bedrijven en wegen onder water lopen. Een jaar geleden vielen daarbij tientallen doden.
Maar er zijn meer problemen. De inwoners worden al jaren horendol van het verkeer, dat standaard vastloopt. De stad is niet berekend op de groeiende hoeveelheid inwoners (inmiddels 11 miljoen in de stad en ruim 30 miljoen in het hele stedelijk gebied) die steeds vaker een eigen auto hebben. Dat zorgt samen met de zware industrie in het gebied voor een dramatische luchtkwaliteit die weer leidt tot miljoenen ziektegevallen.
2. Waar moet die nieuwe stad komen te liggen?
Op het Indonesische deel van het eiland Borneo, dat Kalimantan heet. Aan de oostkust van dat eiland, in het gebied tussen de steden Balikpapan en Samarinda, moet een volledig nieuwe stad verrijzen. De nieuwe naam werd gisteren onthuld: Nusantara, wat archipel (eilandengroep) betekent.
De kosten voor de overheid worden geschat op 446 biljoen roepia, omgerekend ruim 28 miljard euro. De rest moet komen van bedrijven en financierders, wat een enorme impuls moet geven aan de achtergestelde economische ontwikkeling van Kalimantan. Ook wil Widodo afrekenen met het koloniale verleden: Jakarta werd destijds als 'Batavia' door Nederland aangewezen als administratief centrum.
3. Dat klinkt als een goed plan?
Nou, zeker niet iedereen is enthousiast. Op Kalimantan liggen de oudste regenwouden ter wereld. Het tropische eiland is rijk aan vele planten en beschermde diersoorten, waaronder orang-oetans die vlakbij het aangewezen gebied wonen. Milieuorganisaties vrezen dat de nieuwbouw zorgt voor blijvende schade aan hun leefgebied, bosbranden en dat toegenomen scheepvaart ten koste gaat van vissoorten.
"De geschiedenis zal zich herhalen, vooral als de regering zoals gepland kolencentrales bouwt in Oost-Kalimantan", schreef Greenpeace bij de bekendmaking van de nieuwe locatie in 2019. "Ontbossing voor mijnen kan leiden tot overstromingen en de toevoer van schoon water verminderen, wat leidt tot tekorten, zoals is gebeurd in het nabijgelegen Samarinda."
Ook is er de vrees dat alleen de rijken in het land zullen profiteren van het megaproject, zoals speculanten en grote bedrijven, terwijl de lokale bevolking plaats moet maken. Tegelijk zijn er twijfels of het land, dat geen beste reputatie heeft op het gebied van stedenbouw, de bouw van zo'n nieuwe stad wel aankan.
4. Wie gaan er eigenlijk wonen?
Terwijl Jakarta het zakencentrum blijft, moet Nusantara volgens de regering van president Joko Widodo een 'slimme, moderne en internationaal erkende stad' worden. Met daarin nieuwe gebouwen voor alle ministeries, het presidentieel paleis en huisvesting voor 900.000 tot 1,5 miljoen mensen, vooral overheidspersoneel en hun gezinnen.
Ook hier is kritiek op: terwijl de problemen in het wegzakkende en verstopte Jakarta niet worden opgelost, geeft de regering wel astronomische bedragen uit aan het verhuizen van ambtenaren. Geld dat volgens critici beter naar kustbescherming in Jakarta en het armere deel van de bevolking zou moeten gaan.
Door de coronapandemie is het aandeel van de bevolking dat de onder de armoedegrens leeft, weer gestegen tot boven de 10 procent. Dat komt neer op ruim 27 miljoen mensen. Voor hen zal geen plek zijn in de gedroomde nieuwe hoofdstad. Net als voor de meeste inwoners van het wegzakkende Jakarta.
5. Wanneer is de nieuwe hoofdstad af?
Vandaag stemt het Indonesische parlement over de verplaatsing van de hoofdstad. Als een meerderheid instemt met het plan, moeten de eerste ambtenaren ergens in 2024 verhuizen van Jakarta naar Nusantara. Maar dan zal de stad zelf nog niet af zijn. Minister van Planning Bambang Brodjonegoro schatte eerder dat het ontwerpen en bouwen in totaal tot tien jaar in beslag kan nemen.