Waar eindigt dit? Vijf scenario's over de oorlog in Oekraïne
Hoe lang de oorlog in Oekraïne nog duurt, wat er allemaal kan gebeuren en op welke manier die mogelijk zal eindigen: niemand kan het met zekerheid zeggen. Er zijn verschillende scenario's denkbaar, het ene waarschijnlijker dan het andere. We legden vijf mogelijkheden voor aan deskundigen.
Scenario 1: een snel einde
Een relatief snelle afloop, waarbij de Oekraïense president Volodimir Zelenski zichzelf overgeeft. Dat was de doelstelling van de Russische president Vladimir Poetin. "Maar dat gaat waarschijnlijk niet gebeuren, in elk geval niet op de korte termijn", denkt defensie-expert Dick Zandee. "Want het verzet van Oekraïne is groot, en lijkt op dit moment alleen maar toe te nemen."
Een onrealistisch scenario, vindt ook Rob de Wijk, oprichter van The Hague Center for Strategic Studies. "Zolang beide partijen denken dat ze nog iets te winnen hebben, zullen ze blijven doorgaan. En dat is op dit moment nog altijd het geval. Rusland denkt waarschijnlijk dat ze hun positie nog een stuk kunnen verbeteren. Maar Oekraïne staat er militair gezien niet heel slecht voor."
Pratend zullen de twee landen er volgens Ruslandkenner Hans van Koningsbrugge ook niet snel uitkomen. "De doelstellingen van beide landen liggen simpelweg te ver uit elkaar. Wat de Russen willen, is voor de Oekraïners onaanvaardbaar, en andersom ook."
Scenario 2: een langdurig conflict
Dat de oorlog nog een flinke tijd zal duren, is volgens beide experts een stuk waarschijnlijker. "Het is koffiedik kijken, maar vermoedelijk een aantal maanden. Het ligt er vooral aan hoe groot het uithoudingsvermogen van de Oekraïners is", zegt Zandee.
"Om jezelf te verdedigen is het verstandig om je in de steden te blijven verschansen, want die zijn lastiger te veroveren. En dat duurt dus een stuk langer", vervolgt hij. "Hoe lang precies, hangt van veel factoren af. Zoals bijvoorbeeld logistieke zaken, zoals bevoorrading en munitie. Het zou kunnen dat een partij uiteindelijk geen munitie meer over heeft of zelfs uitgehongerd raakt."
Van Koningsbrugge: "Hoe langer het duurt, hoe groter de kans dat Oekraïne deze strijd wint. Dat heeft met bevoorrading te maken, maar ook met de heisa die in Rusland is ontstaan. Denk dan alle sancties vanuit het Westen en de Russische publieke opinie over de oorlog."
De Wijk: "Hoe lang dit conflict nog zal duren, durf ik niet te zeggen. Uiteindelijk zullen de Russen denk ik een militaire overwinning boeken. Maar dat betekent niet per se dat ze de boel ook onder controle zullen hebben. Het zou mogelijk jaren kunnen duren voordat de situatie daadwerkelijk stabiel is."
Scenario 3: een Russische revolutie
Afgelopen weekend gingen duizenden Russische burgers de straat op om te protesteren tegen de oorlog. Zelfs met het risico om daardoor jarenlang de gevangenis in te moeten. Volgens Zandee zullen die demonstraties weinig effect hebben.
"Kijk bijvoorbeeld naar Belarus: daar hebben vorig jaar maandenlang massale volksprotesten plaatsgevonden. Die hebben ook niets opgeleverd. Ze worden alleen maar met harde hand neergeslagen. Áls er een revolutie zou komen, moet die bij de machthebbers beginnen. Maar die kans is echt heel erg klein."
De Wijk is het daarmee eens: "Het is misschien waar je op hoopt, maar het grootste deel van de Russische bevolking staat op dit moment nog steeds achter Poetin. Dus een revolutie vanuit de bevolking is niet reëel."
En vanuit de machthebbers moeten we ook geen opstand verwachten. Van Koningsbrugge: "Poetin heeft mensen om zich heen verzameld die alleen maar ja knikken. Alle kritische geesten zijn eruit gezuiverd. Op de korte termijn zal niemand tegen hem ingaan. Dus alleen wanneer de elite uit elkaar scheurt of als de situatie op lange termijn ondraaglijk wordt, zou er zoiets als een coup kunnen plaatsvinden."
Scenario 4: de inzet van kernwapens
Poetin dreigt dan wel met het inzetten van kernwapens, maar volgens Van Koningsbrugge hoeven we ons daar weinig zorgen om te maken. "Dat zou een wel erg suïcidale gedachte van Rusland zijn. Want zodra ze dat doen, zijn ze zelf ook de sigaar. Daardoor zou alles enorm uit de hand lopen."
Volgens De Wijk is die kans inderdaad niet groot, maar ook niet verwaarloosbaar klein. "Stel je voor: Poetin denkt niet meer snel te kunnen winnen en wil een kans maken om Oekraïne tot een snelle overgave te dwingen. Dan zou het kunnen dat hij kernwapens inzet. Door eerst te escaleren, om vervolgens te de-escaleren. Maar als hij dat doet, gaat hij een enorme grens over."
Zandee: "Poetins dreiging met kernwapens is vooral een waarschuwing voor de VS: denk erom, meng je niet in deze zaak, wij kunnen je vernietigen, mocht het zover komen. Er zitten overal in Oekraïne Russen, dus hij zou hoe dan ook zijn eigen troepen raken."
Wat hij volgens Zandee wel eventueel zou kunnen doen, is ergens een kernwapendemonstratie houden. "Door ze in te zetten in een gebied waar niemand woont. En dan zeggen: pas maar op, de volgende valt in Cherson. In de hoop dat Oekraïne zich dan zal overgeven. Maar dat zou wel het uiterste middel zijn."
Scenario 5: internationale inmenging
Zandee: "De westerse landen en in het bijzonder de NAVO-lidstaten hebben een heldere lijn getrokken. Ze leveren wapens en komen met sancties, maar zullen niet meevechten. Dat gaat gewoon niet gebeuren. En buiten Europa zie ik geen ander land dat dat zou doen."
Volgens De Wijk is het niet ondenkbaar dat andere landen betrokken raken. "Rusland zou elders ook nog de dreiging kunnen vergroten. Maar de oorlog zal niet onze kant op komen. Rusland heeft niet de troepen om veel andere landen, zoals Polen of Duitsland, in te trekken."
"Dus dat we in Nederland, of bij ons in de buurt, te maken krijgen met geweld lijkt me uitgesloten", zegt De Wijk. "Maar dat we bijvoorbeeld Nederlandse militairen naar het oorlogsgebied sturen, dat is eventueel wel een optie."