Vrouwen in Malta nemen vaker abortuspil: 'Ze noemen me een moordenaar'

De 35-jarige Justine (niet haar echte naam) is gelukkig getrouwd en moeder van vier kinderen. Ze raakte zwanger tijdens de pandemie, ondanks het slikken van de anticonceptiepil, en koos voor abortus. Ook al is dat illegaal in Malta.

'Gekozen voor mijn toekomst'

"Ik wist zeker dat ik geen kinderen meer wilde. Initieel was ik tegen abortus. Op school lieten ze ons vreselijke video’s zien van hoe dat in zijn werk gaat, traumatiserend. Maar toen ik me online ging inlezen, ontdekte ik een andere werkelijkheid. Ik heb voor mijn toekomst gekozen en ben daar trots op."

Ook de 25-jarige studente Amalia (niet haar echte naam) werd recent zwanger, na een two-night-stand. "Twintig minuten na de uitslag van mijn zwangerschapstest bestelde ik online abortuspillen. Ik weet zeker dat ik nu geen kindje wil, ik wil mijn studie afmaken, carrière maken. Ook ben ik bang voor een postnatale depressie, aangezien ik gevoelig ben voor depressieve klachten."

Toen in maart 2020 alle landsgrenzen werden gesloten, sloeg de paniek in eerste instantie toe op het Mediterraanse eiland. Zo was er een 'dramatische piek' van telefoontjes naar de hotline van het Abortion Support Network, een liefdadigheidsinstelling die vrouwen onder meer financieel bijstaan om een abortus in het buitenland mogelijk te maken. Zo reisden veel ongewild zwangere vrouwen in Malta vóór de pandemie naar elders af – bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk – om een abortus uit te laten voeren. Dat werd door de coronamaatregelen een stuk ingewikkelder. 

Women on Web

De pillen die Justine en Amalia bestelden, komen uit Nederland. Afkomstig van de organisatie Women on Web, die hun zendingen naar Malta tijdens de pandemie meer dan verdubbelden. "Een zilveren randje", als gevolg van de reisrestricties, volgens gynaecologe Isabel Stabile.

Het katholieke Malta staat bekend om zijn conservatieve ideeën rondom seksualiteit en een streng anti-abortusbeleid. Als enige land van de Europese Unie is abortus te alle tijden verboden: bij zwangerschap door verkrachting, incest, foetale afwijkingen en het is zelfs verboden bij bedreiging van de gezondheid van de moeder.

'Informatie verstrekken is niet strafbaar'

Zelfs Vaticaanstad is niet zo streng. Het maakt vrouwen in Malta 'tweederangsburgers', vindt gynaecologe Isabel Stabile. Er gaan wel stemmen op om abortus in speciale gevallen te legaliseren. De Maltese afdeling van Volt is daar voor:

Als onderdeel van Doctors for Choice pleit Stabile als een van de weinige artsen actief voor veilige en toegankelijke abortusdiensten in Malta. "Informatieverstrekking is niet strafbaar", aldus de strijdlustige Stabile. “Ik mag alleen niet helpen bij het uitvoeren van abortus, zelfs al zijn de vrouwen in acute nood. Dat is een serieus probleem."

Mogelijk celstraf

Helpende artsen verliezen namelijk hun medische licentie en kunnen tot wel vier jaar vast komen te zitten. Vrouwen die voor illegale abortus kiezen riskeren een celstraf van drie jaar. 

Maar dat betekent dus niet dat vrouwen in Malta geen abortus laten uitvoeren. Integendeel. Er worden dagelijks abortuspillen geslikt, volgens Stabile.

'Bang dat ik betrapt zou worden'

Maar voor de zwangere vrouwen in Malta bleken niet alleen de reisrestricties stressvol: het wachten op de online bestelde abortuspullen was 'zenuwslopend'. 

Want, zegt Amalia: "Ik was bang dat ik betrapt zou worden – en dus vervolgd. Bang dat de medicatie niet aan zou komen. Ik ken namelijk niemand met een soortgelijke ervaring. Niemand in Malta praat erover. En ondertussen vordert de zwangerschap – plus alle daar bijbehorende symptomen (zoals misselijkheid)."

Na het invullen van een online vragenformulier, waarbij de motivatie en mogelijke gezondheidsrisico’s in beeld worden gebracht, beoordeling van een arts en mogelijk telefonisch consult, krijgen de vrouwen vaak al binnen 24 uur een goedkeuring dan wel afwijzing. 

Betere seksuele voorlichting

Zo’n 60 procent van de aanvragen vanuit Malta werd de afgelopen jaren ook daadwerkelijk goedgekeurd, volgens data van Women on Web. Na een positieve uitkomst van screening, worden er twee pillen verstuurd – met recept in het 'discrete pakketje' – die tot 12 weken zwangerschap kunnen worden ingenomen.

Gynaecologe Stabile is dankbaar voor de online-abortusdiensten, maar betreurt de situatie in Malta. "We exporteren ons probleem en importeren de oplossingen." Decriminalisatie staat voor haar hoog op de agenda, net als betere seksuele voorlichting en toegankelijkere anticonceptie. 

'Ze noemen je een moordenaar'

"Sommige apothekers geven uit gewetensbezwaren geen morning after pil mee, zelfs niet aan minderjarige meisjes. Dit alles zorgt ervoor dat meisjes kinderen krijgen terwijl ze zelf nog kinderen zijn." Vergeleken met het Europese gemiddelde en andere sterkgelovige landen, zoals Italië, Griekenland en Spanje, scoort Malta hoog op het gebied van tienerzwangerschappen. 

Goede informatievoorziening en een supportnetwerk, waar Doctors for Choice zich hard voor maakt, is hard nodig. Voor veel vrouwen is de zwangerschap en de keuze voor abortus een geheim. Justine: "Puur vanwege het stigma en de vooroordelen, ze noemen je hier een moordenaar. En als iemand je geheim verklapt, ga je naar de gevangenis. Het is absoluut iets dat ik voor mezelf houd."

Recht op gezondheid

In februari bracht de Europese Commissie een rapport uit naar aanleiding van een bezoek in oktober 2021. Daarin wordt gesteld dat Malta’s ban op abortus 'het recht op gezondheid van vrouwen ernstig in gevaar brengt'. 

"Het is tijd voor de autoriteiten om uitgebreide regelgeving te ontwikkelen voor de toegang van vrouwen tot legale en veilige abortus en de beschikbaarheid van seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten te verbeteren", aldus de commissie.

Er gloort hoop, al is er nog een lange weg te gaan.