Moet het Westen méér doen tegen Poetin? 'Je kunt niet eeuwig angst houden'
Het humanitaire drama in Oekraïne blijft voortduren. Elke dag opnieuw vallen er doden en elke dag weer nieuw verdriet. Wat kan het Westen doen om een eind aan te maken aan de Russische agressie? "Je kunt niet eeuwig angst blijven houden voor een kernwapen."
Deze week opnieuw topoverleg tussen de Amerika en Europa over de oorlog in Oekraïne. Vandaag belt de Amerikaanse president Biden met onder meer de leider van Frankrijk en Duitsland. Later deze week vliegt hij ook naar Brussel waar het NAVO-hoofdkwartier zit.
Op dit moment levert het Westen wapens aan Oekraïne en tegen Rusland is een groot pakket aan sancties ingesteld. Maar het heeft Poetin niet afgeschrikt en hij gaat onverminderd door met het verwoesten van levens en steden. Welke opties op militair, economisch en diplomatiek gebied heeft het Westen nog meer?
De EU-buitenlandchef Josep Borrell heeft gezegd een olieboycot te onderzoeken. Dat zou Rusland hard treffen. Mede door de inkomsten van olie- en gas kan Poetin zijn oorlog financieren. Laurien Crump, onderzoeker in de Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen, denkt niet dat Poetin een andere koers zal varen. "Hij lijkt de kosten en baten van de oorlog niet af te wegen. Dat zien we ook niet bij de huidige sancties."
Extra sancties
Ook Peter Wijninga, expert op het gebied van internationale veiligheid bij The Hague Centre for Strategic Studies, gaat er vanuit dat Poetin zich niks zal aantrekken van extra sancties. Zeker niet op korte termijn. "Hij laat zijn volk lijden voor de oorlog."
Overigens lijkt de kans op een olieboycot klein, want landen als Duitsland kunnen op dit moment niet zonder Russisch olie en gas. "De energiesectoren zijn teveel verweven met elkaar", zegt Crump.
Tot nu toe heeft het Westen niet zelf militair ingegrepen. President Biden zegt een Derde Wereldoorlog te willen voorkomen. Aangezien Oekraïne geen NAVO-lid is hoeft de NAVO ook niet in actie te komen. Toch heeft de NAVO in het verleden in een niet-NAVO-land ingegrepen. Met het doel om de (Kosovaarse) bevolking te beschermen werden eind vorige eeuw Servische doelen gebombardeerd.
In theorie zou de NAVO ook nu kunnen ingrijpen om de Oekraïense bevolking te beschermen. "Het grote verschil is dat Servië in tegenstelling tot Rusland geen kernmacht is," zegt Wijninga. "Anders waren we misschien al lang in oorlog geweest."
Teruggetrokken positie
Volgens Wijninga is het Westen gedwongen tot een teruggetrokken positie omdat we Poetin in staat achten dat hij naar een kernwapen grijpt. "Zijn afschrikking werkt dus. Wel of niet ingrijpen is een ingewikkelde keuze, tegelijkertijd dringt het dilemma zich steeds verder op", zegt Wijninga. "De vraag stelt zich of we eeuwig angst moeten blijven houden voor een kernwapen, terwijl de bevolking van Oekraïne wordt afgeslacht."
De oorlog nadert zijn vijfde week en vooralsnog is het Westen niet bereid het risico te nemen om Oekraïners militair te beschermen. Ondanks herhaalde oproepen van president Zelenski voor no-flyzone geeft de NAVO geen gehoor. Het bondgenootschap blijft er bij niet direct betrokken te willen raken bij het conflict. Wel gaan er meer wapens naar Oekraïne. President Biden maakte vorige week bekend daar nog eens 800 miljoen dollar voor vrij te maken.
Diplomatieke opties
De Amerikaanse president noemde Poetin een oorlogsmisdadiger en dat was geen handige uitspraak, zegt Crump. "Het Westen moet voorzichtig zijn met retoriek, aangezien met Rusland nog onderhandeld moet worden over een einde aan de oorlog." Daarnaast betekent zo’n opmerking voor Poetin mogelijk een extra stimulans om hard door te pakken, omdat hij toch niets meer te verliezen heeft.
Vandaag wordt er opnieuw gesproken tussen Oekraïne en Rusland via een video-verbinding. President Zelenski wil graag persoonlijk met Poetin om tafel in Jeruzalem, maar de Russische president heeft daar nooit op gereageerd.
Tot nu toe liggen de eisen voor een staakt-het-vuren tussen beide landen te ver uiteen. Rusland wil onder geen beding dat Oekraïne NAVO-lid wordt. Als Oekraïne daarmee in zou stemmen, en net als Zweden en Finland kiest voor een neutrale status, dan zal het wel veiligheidsgaranties willen hebben. Landen als Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Turkije zullen met elkaar moeten praten over hoe zij Oekraïne willen steunen.
China op andere gedachten brengen
Door Westerse ogen bekeken staat Rusland alleen in zijn strijd. Maar grootmacht China houdt zich tot nu toe afzijdig in het conflict. Het Westen heeft China via diplomatieke kanalen niet op andere gedachte kunnen brengen.
Dat is een probleem zegt, onderzoeker Crump. "Zolang China deze positie blijft innemen, komt een oplossing verder uit zicht." Als China ingaat op het Russische verzoek om wapens te leveren, dan raakt het land ook betrokken bij het conflict. Westerse diplomaten moeten China zo ver krijgen om dat te voorkomen.