Wat is de invloed van de oorlog in Oekraïne op de klimaatcrisis? Vier vragen

Een paar dagen nadat de oorlog in Oekraïne op 24 februari was losgebarsten, verscheen ook een alarmerend klimaatrapport. Daarin waarschuwden wetenschappers van het VN-klimaatpanel IPCC dat klimaatverandering veel sneller gaat dan verwacht. 

Somber rapport

Ondanks het sombere rapport slaan landen de afgelopen jaren steeds vaker de handen ineen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Maar door de oorlog in Oekraïne lijkt de klimaatcrisis niet meer de belangrijkste crisis van dit moment.

Worden klimaat en milieu het kind van de rekening van deze oorlog? Analist Laura Birkman, van het The Hague Centre for Strategic Studies, beantwoordt de belangrijkste vragen.

Wat zijn de milieu-effecten van de oorlog?

"Vooral het oosten van Oekraïne is erg geïndustrialiseerd. Daar staan nog veel oude staal- en chemische fabrieken uit de tijd van de Sovjet-Unie. Daar wordt al jaren voor gewaarschuwd", zegt Birkman. "Je hebt daar zogenoemde 'afvalvijvers' die op springen staan. Het lijkt erop dat de Russen niet erg hun best doen om bepaalde doelen te mijden. Als oude fabrieken of chemische afvalvijvers worden geraakt, dan kan er een heel grote milieuramp ontstaan."

Volgens Birkman is de uitstoot van al die tanks en ander oorlogsmateriaal 'moeilijk in kaart te brengen'. "Maar er bestaat zeker een kans op zeer veel methaanuitstoot als bijvoorbeeld pijpleidingen worden geraakt. Als broeikasgas is methaan een stuk krachtiger dan CO2 en goed voor circa 25 procent van de wereldwijde uitstoot van schadelijke broeikasgassen door menselijke activiteiten."

Komt het klimaat in het gedrang nu iedereen naar Oekraïne kijkt?

"Dat denk ik niet", zegt Birkman. "Klimaatverandering is geen apart thema meer dat met veiligheid op een prioriteitenlijst concurreert. Kijk naar de VS, daar wordt klimaatverandering nu gezien als een regelrechte bedreiging voor de nationale veiligheid. Door het zo te bestempelen is het moeilijk om eraan voorbij te gaan."

Door de oorlog in Oekraïne zal in allerlei landen veel meer geld naar defensie gaan, denkt Birkman. "Maar de uitstoot van defensie is enorm, dus daar zullen ze uiteindelijk ook duurzamer moeten worden. De extra uitgaven bieden een mooie kans om hier een flinke slag in te maken."

Kunnen we duurzaam van Russisch gas af?

Birkman: "We kunnen niet van de ene op de andere dag over op schone energie. Op korte termijn kunnen we dat niet opvangen en daarom hebben we kolen nodig. Daardoor zal de uitstoot eerst alleen maar groter worden. Gas moeten we uit andere landen gaan halen, die ook niet per se betrouwbaar zijn. Uiteindelijk zijn gas en kolen fossiele brandstoffen, waar wij juist vanaf willen." 

Kunnen de Europese klimaatplannen de prullenbak in?

"Nee, ik ben juist optimistisch", zegt Birkman. "Op de middellange en lange termijn krijgen deze plannen juist vleugels. Het gaat nu ontzettend snel. Kijk naar Duitsland. Ja, daar gaat 100 miljard euro naar defensie. Maar wat ondersneeuwde in het nieuws was dat er ook 200 miljard euro komt voor duurzame energie. Het gaat hier onder meer om de ontwikkeling van waterstoftechnologie en de uitbreiding van het netwerk van laadinstallaties voor elektrische auto’s." 

"Ook bedrijven zoals Shell en BP die nu weg zijn uit Rusland zullen nog meer gaan inzetten op duurzame energie", besluit Birkman.